Polecenie pracodawcy może wykraczać poza rodzaj umówionej pracy. Nie może jednak jej zmieniać na inną.
Polecenie pracodawcy może wykraczać poza rodzaj umówionej pracy. Nie może jednak jej zmieniać na inną.
Pracowniczy obowiązek wykonywania poleceń przełożonych wynika z samej istoty stosunku pracy. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Staranne i sumienne wykonywanie pracy polega na dołożeniu wszelkiej staranności, której należy oczekiwać od dobrego pracownika przy uwzględnieniu okoliczności, w których praca jest wykonywana, oraz możliwości psychofizycznych pracownika.
Pracownik ma obowiązek wykonywać polecenie pracodawcy (art. 100 par. 1 k.p.), o ile dotyczy ono pracy, jest zgodne z umową o pracę (dotyczy czynności wynikających z rodzaju umówionej pracy – mieści się w zakresie obowiązków pracownika) i nie jest sprzeczne z przepisami prawa (nie tylko prawa pracy, ale i np. prawa karnego).
Gdy polecenie przełożonego nie wykracza poza rodzaj umówionej pracy, wówczas odmowa jego wykonania jest naruszeniem obowiązków pracowniczych i może stanowić podstawę do dyscyplinowania pracownika, a nawet rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym.
Ujęty formalnie zakres czynności pracownika nie stanowi zamkniętego zakresu jego obowiązków. Zakres polecenia dotyczącego pracy na podstawie art. 100 par. 1 k.p. może być bowiem szerszy niż rodzaj umówionej pracy. Nie oznacza to jednak, że ustalony zakres obowiązków jest bez znaczenia, gdyż w przeciwnym razie bezprzedmiotowe byłyby przepisy o wypowiedzeniu zmieniającym albo o powierzaniu na określony czas innej rodzajowo pracy w razie uzasadnionych potrzeb pracodawcy.
Z jednej strony rodzaj umówionej pracy daje więc pracownikowi gwarancję pewności w zakresie obowiązków i odpowiedzialności. Z drugiej natomiast wyznacza zakres uprawnień i kierownictwa pracodawcy. Pracodawca zatem nie może - poprzez wydawanie poleceń z powołaniem się na art. 100 par. 1 k.p. - obchodzić art. 29 par. 1 pkt 1 k.p., dotyczącego rodzaju umówionej pracy i w trybie polecenia służbowego zmienić pracownikowi pracę na inną niż umówiona (wyrok SN z 12 kwietnia 2012 r., sygn. akt II PK 216/11, LEX nr 1162590).
Trzeba jednak zaznaczyć, że pracodawca będzie niekiedy mógł polecić pracownikowi wykonywanie innej – aniżeli określona umownie – pracy. Takie sytuacje mogą wystąpić w czasie przestoju lub przy powierzeniu pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę na czas nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowych (dopuszczalne w razie wystąpienia uzasadnionych potrzeb pracodawcy).
Pracownik może też sam ocenić, czy ma zdolność i możliwość wykonania polecenia wykraczającego poza jego obowiązki, niezależnie od tego, że polecenie służbowe nie może prowadzić do trwałej (długotrwałej) zmiany rodzaju umówionej pracy.
W sytuacji szczególnej - np. ze względu na niezapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy – może odmówić wykonania polecenia. Zgodnie bowiem z art. 210 par. 1 k.p. w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Ponadto pracownik nie ma obowiązku stosować się do bezprawnych poleceń pracodawcy (przełożonego), chociażby dotyczyły one pracy umówionego rodzaju. W tej ostatniej sytuacji (gdy polecenie przełożonego jest niezgodne z prawem) pracownik nie tylko może, ale wręcz powinien odmówić wykonania takiego polecenia. Bezkrytyczne wykonanie przez pracownika bezprawnych poleceń przełożonego może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę w trybie art. 45 par. 1 k.p. (wyrok SN z 10 września 1997 r., sygn. akt I PKN 244/97, OSNAP 1998/12/358).
Dodatkowo takie bezkrytyczne wykonanie bezprawnego polecenia, którego realizacja choćby potencjalnie zagraża interesom pracodawcy i którego szkodliwości dla tych interesów pracownik był albo powinien być świadomy, może zostać zakwalifikowane jako naruszenie określonego w art. 100 par. 2 pkt 4 k.p. pracowniczego obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy (wyrok SN z 2 czerwca 2010 r., sygn. akt II PK 364/09, M.P.Pr. 2010/12/648-653).
Jeśli pracownik odmawia wykonania polecenia świadczenia pracy umówionej lub zgodnej z jego kwalifikacjami, musi liczyć się z tym, że zostanie to zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku realizacji zadań. Stanie się to nawet wówczas, gdy pracodawca nie zachowa wymaganych warunków do zmiany warunków pracy (np. w zakresie miejsca jej świadczenia). Wniosek taki wynika z niedawnego wyroku SN z 14 listopada 2013 r. (sygn. akt II PK 37/13, LEX nr 1400152).
Podporządkowanie pracownika oznacza także, że pracownik nie może uchylać się od polecenia stawienia się w zakładzie pracy nawet wówczas, gdy został powiadomiony, że po stawieniu się pracodawca podejmie czynności zmierzające do zakończenia stosunku pracy. Tak jednoznaczny pogląd wynika z wyroku SN z 4 grudnia 2012 r. (sygn. akt I PK 204/12, OSNP 2013/23-24/272). [przykład]
PRZYKŁAD
Sąd po stronie przełożonego
Pracownik po otrzymaniu od przełożonego propozycji rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron (alternatywą było wypowiedzenie umowy przez pracodawcę) poprosił o czas do namysłu. Przełożony się zgodził. Polecił natomiast pracownikowi, aby z tego powodu stawił się u przełożonego w tym samym dniu, pod koniec pracy. Powód to polecenie zlekceważył (nie stawił się u przełożonego, nie wyjaśnił, z jakich powodów, unikał kontaktu telefonicznego). Pracodawca rozwiązał umowę o pracę z tym pracownikiem w trybie natychmiastowym z jego winy. Pracownik wniósł odwołanie do sądu pracy, domagając się odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie umowy, wskazując jako powód swego zachowania stres i zdenerwowanie związane z perspektywą wręczenia pisma rozwiązującego umowę o pracę. Sąd pracy nie podzielił argumentów pracownika i powództwo oddalił.
Podstawa prawna
Art. 52 par. 1 pkt 1, art. 29 par. 1 pkt 1, art. 42 par. 1, art. 42 par. 4, art. 81 par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502).
Dalszy ciąg materiału pod wideo
Powiązane
Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A. Kup licencję
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama