TEZA: Powierzenie pracownikowi innej pracy na podstawie art. 42 par. 4 k.p. jest poleceniem dotyczącym pracy (art. 100 par. 1 k.p.), a nie oświadczeniem woli. Zastosowanie przez pracodawcę art. 42 par. 4 k.p. nie może być kwalifikowane jako obejście art. 42 par. 1–3 k.p.
Sygn. akt III PK 138/13, wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2014 r.
STAN FAKTYCZNY
Spółka zlikwidowała dział, a jego kierownikowi początkowo zaoferowano stanowisko robotnika rozdzielni, a później planisty, w obu przypadkach z dotychczasowym wynagrodzeniem. Kierownik odrzucił obie propozycje. Spółka zawiadomiła więc związek zawodowy o zamiarze wypowiedzenia mu warunków pracy i płacy. Kierownik odmówił przyjęcia nowych warunków pracy. Z uwagi na to, że pracownik dwukrotnie odmówił zatrudnienia na innych stanowiskach 10 października 2011 r. spółka, na podstawie art. 42 par. 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502; dalej: k.p., powierzyła mu pisemnie wykonywanie obowiązków planisty od 10 października do 31 grudnia 2011 r., bez obniżenia wynagrodzenia zasadniczego. Od 8 maja do 3 listopada 2012 r. pracownik korzystał ze świadczenia rehabilitacyjnego. 4 października 2012 r. spółka rozwiązała z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 53 k.p. Pracownik domagał się odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie zmieniające.
Sąd rejonowy oddalił powództwo. Uznał, że powierzenie obowiązków planisty 10 października 2011 r. nie było wypowiedzeniem zmieniającym w rozumieniu art. 42 par. 1–3 k.p., lecz jedynie powierzeniem pracownikowi w okresie przejściowym innej pracy na podstawie art. 42 par. 4 k.p. Powierzenie nie naruszało maksymalnego okresu trzymiesięcznego i było uzasadnione potrzebą pracodawcy, jednocześnie nie spowodowało obniżenia wynagrodzenia zasadniczego, a powierzone stanowisko odpowiadało kwalifikacjom zawodowym pracownika.
Sąd okręgowy zmienił ten wyrok i zasądził na rzecz pracownika odszkodowanie. Uznał, że powierzenie obowiązków planisty stanowiło faktycznie wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy w rozumieniu art. 42 par. 1 k.p. Spółka naruszyła art. 42 par. 1 k.p. (nie wskazała na piśmie przyczyny wypowiedzenia zmieniającego, nie określiła okresu wypowiedzenia ani nie pouczyła pracownika o treści art. 42 par. 3 k.p.), zatem dopuściła się obejścia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę i pracownikowi przysługuje odszkodowanie (art. 42 par. 1 w zw. z art. 45 par. 1 i art. 471 par. 1 k.p.).
W skardze kasacyjnej spółka zarzuciła błędną wykładnię oświadczenia z 10 października 2011 r. i przyjęcie, że stanowiło ono wypowiedzenie zmieniające, podczas gdy jest to powierzenie innej pracy w trybie art. 42 par. 4 k.p.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Przede wszystkim błędne jest dokonywanie wykładni oświadczenia woli pracodawcy o czasowym powierzeniu innej pracy na mocy art. 42 par. 4 k.p. Czynność ta bowiem w ogóle nie jest oświadczeniem woli, gdyż powierzenie dokonywane jest przez wydanie polecenia dotyczącego pracy w ramach sprawowanego przez pracodawcę władztwa kierowniczego nad przebiegiem (organizacją) procesu pracy (art. 100 par. 1 k.p.).
Artykuł 42 par. 4 k.p. zezwala pracodawcy (pod pewnymi warunkami) na czasową zmianę rodzaju pracy pracownika w drodze polecenia służbowego, bez konieczności stosowania wypowiedzenia zmieniającego, dokonywanego przez złożenie oświadczenia woli. Do powierzenia nie mają więc zastosowania przepisy o wypowiadaniu umowy o pracę. Wypowiedzenie zmieniające (art. 42 par. 1–3 k.p.) oraz powierzenie innej pracy (art. 42 par. 4 k.p.) to dwie odrębne czynności, które podlegają różnym reżimom prawnym. Powierzenie innej pracy nie musi być dokonane na piśmie ani zawierać uzasadnienia, nie wymaga uprzedniej konsultacji z organizacją związkową, a pracodawca nie ma obowiązku informowania pracownika o możliwości odwołania się do sądu.
Pismo z 10 października 2011 r. zawiera wszystkie elementy wymagane w art. 42 par. 4 k.p. Po czasowym powierzeniu innej pracy pracodawca nie uważał, że umowa o pracę uległa rozwiązaniu wskutek odmowy przyjęcia przez pracownika nowych warunków (art. 42 par. 3 k.p.), traktował byłego kierownika jako pracownika, a umowę o pracę rozwiązał z nim prawie rok później na podstawie art. 53 k.p.
Wypowiedzenie zmieniające może prowadzić do rozwiązania umowy o pracę (art. 42 par. 3 k.p.), a czasowe powierzenie innej pracy nie. Zastosowanie przez pracodawcę art. 42 par. 4 k.p. nie może więc być kwalifikowane jako obejście art. 42 par. 1–3 k.p. Ponieważ powierzenie innej pracy nie prowadzi do rozwiązania umowy o pracę, to roszczenie odszkodowania było bezzasadne bez potrzeby rozważania, czy czynność pracodawcy była zgodna z art. 42 par. 4 k.p.
Pracownikowi, któremu na podstawie art. 42 par. 4 k.p. powierzono inną pracę, nie przysługują roszczenia przewidziane w razie nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia umowy o pracę (art. 45 par. 1 k.p.) albo jej warunków (art. 45 par. 1 k.p. w związku z art. 42 par. 1 k.p.).