Uległam wypadkowi w sklepie, w którym pracowałam. Wciąż jestem niezdolna do pracy. Wystąpiłam do ZUS o rentę i czekam na decyzję. Czy mogę też dochodzić odszkodowania od pracodawcy – zastanawia się pani Halina.
Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, powinien przede wszystkim wystąpić o świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Jeśli nie zrekompensują one szkody w pełni, może on dochodzić jej naprawienia od pracodawcy. Przyjmuje się jednak, że cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za skutki wypadku przy pracy ma charakter uzupełniający. Dlatego też pracownik nie może wystąpić o świadczenia przewidziane w kodeksie cywilnym przed rozpoznaniem jego roszczeń o te przysługujące na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Sąd Najwyższy w wyroku z 5 lipca 2005 r. wyjaśnił, że pracownik dochodzący roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy, opartych na przepisach kodeksu cywilnego, nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na fakt wypadku przy pracy, który stwierdzony został protokołem powypadkowym. Musi on wykazać przesłanki prawne odpowiedzialności odszkodowawczej, czyli:
● poniesioną szkodę (uszczerbek na zdrowiu),
● związek przyczynowy między wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody.
Pracodawca może wyrządzić szkodę zarówno poprzez działanie – np. stosowanie nieodpowiadających warunkom bhp urządzeń, lub zaniechanie wykonania obowiązków –m.in. poprzez niezapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Pracownik, wykazując winę pracodawcy jako przesłankę odpowiedzialności, nie musi dowodzić, kto konkretnie zawinił. Sąd Najwyższy stwierdził, że dla odpowiedzialności pracodawcy na gruncie prawa cywilnego wystarczy stwierdzenie winy niezidentyfikowanego sprawcy nazywanej winą bezimienną, anonimową.
Konieczne jest też wykazanie szkody. Chodzi zarówno o rzeczywistą stratę, czyli zmniejszenie majątku, jak i utracone korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie uległ wypadkowi. Szkoda to zatem dodatkowe koszty poniesione w związku z wypadkiem, np. na leczenie, rehabilitację, a także utracone lub zmniejszone dochody wskutek niezdolności do pracy powstałej w wyniku wypadku.
Z praktyki wynika, że najczęściej dochodzonymi świadczeniami są renta uzupełniająca i zadośćuczynienie za krzywdę. O to pierwsze świadczenie może wystąpić poszkodowany, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.
Podstawę do ustalenia wysokości renty uzupełniającej stanowi różnica między zarobkami, które poszkodowany otrzymywałby nadal, gdyby nie wypadek przy pracy a aktualnymi jego dochodami (najczęściej rentą z ubezpieczenia społecznego z tytułu częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy), jakie jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu swej uszczuplonej zdolności do pracy. Jeśli utrata zdolności do pracy jest tylko częściowa, to szkoda jest mniejsza. Zatem wysokość renty uzupełniającej zmniejsza się o taką kwotę, jaką poszkodowany może miesięcznie zarobić w ramach swej zmniejszonej zdolności do pracy.
W przypadkach stanowiących podstawę do przyznania renty uzupełniającej, a także w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia. Sąd uwzględnia wówczas rozmiar krzywdy, tj.: stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność i czas trwania, nieodwracalność następstw wypadku, wiek poszkodowanego itp., a także stopień winy sprawcy szkody.
Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy
Z ubezpieczenia wypadkowego:
● zasiłek chorobowy
● świadczenie rehabilitacyjne
● zasiłek wyrównawczy
● jednorazowe odszkodowanie
● renta z tytułu niezdolności do pracy
● renta szkoleniowa
Na podstawie kodeksu cywilnego w ramach uzupełniającej odpowiedzialności pracodawcy:
● odszkodowanie obejmujące zwrot kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia
● renta uzupełniająca (wyrównawcza)
● zadośćuczynienie za krzywdę
Podstawa prawna
Art. 415, art. 444–445 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121). Art. 6 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.). Wyroki SN: z 5 lipca 2005 r. (I PK 293/04, Pr. Pracy 2005/11/35); z 18 kwietnia 2001 r. (II UKN 337/00, OSNP 2003/1/20); z 27 lutego 2004 r. (V CK 282/03, LEX nr 183777); z 10 grudnia 1997 r. (III CKN 219/97, M. Prawn. 2011/17/948).