Treść ustawy o pracownikach urzędów państwowych i jej aktów wykonawczych kompromituje najważniejsze organy państwa. W najlepsze działają w niej urząd cenzury i przepis o nadawaniu odznaczeń 22 lipca.
W tym roku 4 czerwca obchodziliśmy 25-lecie wolnej Polski. Przez ten okres urzędnicy państwowi nie doczekali się pragmatyki na miarę nowych czasów. Nadal obowiązuje relikt PRL, czyli ustawa z 16 września 1982 r. Chociaż zdążyliśmy zapomnieć o Urzędzie Kontroli Publikacji i Widowisk (dawna cenzura), obowiązuje do dziś akt wykonawczy, który przewiduje odznakę dla jej pracownika za zasługi położone w realizacji zadań administracji państwowej. Takich przepisów zupełnie nieprzystających do III RP jest więcej.

Polska przed końcem dekady będzie potęgą ekonomiczną. Prawie >>>

Tekst ustawy zawiera regulacje, które są niezgodne z zasadami prawidłowej legislacji. Zawiera sprzeczności, luki i odwołuje się do aktów prawnych, które już dawno zostały uchylone. Analizując artykuł po artykule tej pragmatyki, ma się wrażenie, jakby wszyscy zapomnieli, że ustawa o pracownikach urzędów państwowych jest nadal obowiązującym aktem. Bulwersujący może być też fakt, że ten relikt PRL reguluje zasady zatrudniania urzędników obsługujących najważniejsze organy w państwie, czyli np. Sejm, Senat, prezydenta RP, Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, rzecznika praw obywatelskich, Rządowe Centrum Legislacji itd. Ich zadaniem jest stanie na straży praworządności, czy zatem pozostawienie tego aktu w niezmienionej od lat formie nie kompromituje tych zacnych instytucji?
Organy wymienione z nazwy
W pierwotnej wersji ustawy o pracownikach urzędów państwowych (dalej: u.p.u.p.) w art. 1 była mowa, że reguluje ona obowiązki i prawa urzędników państwowych oraz innych pracowników zatrudnionych w: urzędach naczelnych, centralnych i terenowych organów administracji państwowej, Kancelarii Sejmu i Kancelarii Rady Państwa (zastąpionej później Kancelarią Prezydenta), urzędach podległych naczelnym organom władzy państwowej oraz naczelnym i centralnym organom administracji państwowej.
Urzędnicy nie palą się do nauki. Nie mają pieniędzy, poza tym wszystko już wiedzą >>>
Gruntowną nowelizacją u.p.u.p. z 2 grudnia 1994 r. (weszła w życie 27 stycznia 1995 r.) zmieniona została treść tego przepisu w ten sposób, że wymieniono z nazwy wszystkie organy, których pracowników objęto tą regulacją. Od tego momentu co jakiś czas do tego katalogu dopisywana (lub skreślana) jest kolejna instytucja, której pracownicy mają status urzędników państwowych.
Urzędnicy państwowi stanowią jeden z trzech segmentów kadry urzędniczej. Przykładowo według stanu na koniec grudnia 2013 r. w regionalnych izbach obrachunkowych (RIO) (obowiązuje w nich omawiana ustawa) zatrudniano pracowników na 1297 etatach. Poza tym trudno znaleźć uzasadnienie dla zróżnicowania statusu prawnego, wymagań kwalifikacyjnych, systemu rekrutacji, praw i obowiązków czy zasad odpowiedzialności pomiędzy urzędnikami administracji samorządowej, rządowej i państwowej.
Przepisy dla nielicznych
Na mocy wspomnianej nowelizacji u.p.u.p. z 2 grudnia 1994 r. nawiązanie stosunku pracy z pracownikami urzędów państwowych następuje obecnie na podstawie umowy o pracę lub na podstawie powołania, jeżeli przepisy szczególne tak stanowią. Regulacja ta nie przekształciła jednak w momencie wejścia w życie noweli 27 stycznia 1995 r. stosunków pracy z mianowania w umowne stosunki pracy. Nadal więc mianowanie występuje jako podstawa zatrudnienia urzędników państwowych. Stąd ponad połowa przepisów u.p.u.p. dotyczy tych urzędników. Można przypuszczać, że obecnie ich liczba jest już niewielka. Dziwi więc to, że dla tej wąskiej grupy osób regulacja ta nadal funkcjonuje praktycznie niezmieniona od nowelizacji z 1994 r. Przez to zrozumienie zasad zatrudniania urzędników państwowych będzie niejasne bez gruntownej analizy historii zmian u.p.u.p.

Urzędnicy kwitną na zielonej wyspie. Przybywa etatów i kosztów dla podatników >>>

Co więcej, dla tej ustawy czas jakby się zatrzymał na 1995 r. W wielu artykułach powołuje się ona na przepisy, które już dawno zostały uchylone. Przykładowo zgodnie z art. 131 ust. 3 u.p.u.p. okres pobierania świadczenia pieniężnego, o którym mowa w ust. 1, wlicza się do okresów pracy wymaganych do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych oraz do okresów zatrudnienia w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin – na takich warunkach, na jakich wlicza się okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, określonych w przepisach o zatrudnieniu i bezrobociu. Pierwsza regulacja zastąpiona została ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast druga nie obowiązuje już od 1 czerwca 2004 r., kiedy weszła w życie ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ocena za socjalistyczną postawę
Jeszcze więcej reliktów znajduje się w aktach wykonawczych do u.p.u.p., które dotąd nie zostały uchylone. Urzędnicy mianowani, którzy jeszcze pozostali w urzędach państwowych podlegają okresowym ocenom kwalifikacyjnym. Szczegółowa regulacja tej kwestii zawarta jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z 8 listopada 1982 r. w sprawie aplikacji administracyjnej oraz ocen kwalifikacyjnych urzędników państwowych (Dz.U. nr 39, poz. 258). Zgodnie z par. 13 ust. 2 rozporządzenia w ocenie kwalifikacyjnej należy uwzględnić m.in. postawę obywatelską pracownika socjalistycznej administracji oraz przestrzeganie zasad praworządności socjalistycznej i sprawiedliwości społecznej.
Tysiące miejsc pracy w administracji. Co trzeba zrobić, aby zostać urzędnikiem
Tysiące miejsc pracy w administracji. Co trzeba zrobić, aby zostać urzędnikiem

Zobacz również
Główny cenzor nada odznakę
Każdemu urzędnikowi państwowemu za osiągnięcia w pracy zawodowej może być nadana odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Państwowy”. Odznakę tę nadaje prezes Rady Ministrów. Tak wynika z art. 31 ust. 2 i 3 u.p.u.p. Tryb przedstawiania wniosków o nadanie odznaki, wzór odznaki oraz tryb jej wręczania i sposób noszenia określa rozporządzenie wykonawcze z 8 listopada 1982 r. (Dz.U. nr 39, poz. 262). Czytamy w nim, że wnioski o nadanie odznaki zgłaszają właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego oraz w stosunku m.in. do:
●kuratorów zawodowych i komorników – minister sprawiedliwości,
●pracowników organów kontroli publikacji i widowisk – prezes Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk,
●pracowników administracyjnych, pomocniczych, technicznych i obsługi:
– Sądu Najwyższego – pierwszy prezes Sądu Najwyższego,
– innych sądów oraz biur notarialnych – minister sprawiedliwości,
– Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – prokurator generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,
– Państwowego Arbitrażu Gospodarczego – prezes Państwowego Arbitrażu Gospodarczego.
Odznakę nadaje się z okazji Święta Pracy, Święta Odrodzenia Polski, przejścia na emeryturę oraz w związku z jubileuszem pracy.
Pragmatyka urzędnicza (oraz akty wykonawcze do niej) zawiera inne kontrowersyjne rozwiązania. Wśród nich należy wymienić:
●w katalogu warunków selekcyjnych na urzędnika państwowego nie przewidziano wymogu niekaralności,
●brak regulacji dotyczących wolnego i konkurencyjnego naboru,
●wliczanie do stażu pracy przy ustalaniu wysokości dodatku za wieloletnią służbę, okresów pracy w Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz organach bezpieczeństwa państwa, w tym m.in. Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, Służbie Bezpieczeństwa MSW, Akademii Spraw Wewnętrznych, Zwiadzie Wojsk Ochrony Pogranicza, Informacji Wojskowej, Wojskowej Służbie Wewnętrznej, Głównym Urzędzie Kontroli Publikacji Prasy i Widowisk, Urzędzie do spraw Wyznań (brak przepisów lustracyjnych).
●nieokreślenie limitów wynagrodzeń w drodze rozporządzenia (przepisy płacowe ustalają kierownicy urzędów),
●ustalenie poziomu wynagrodzeń urzędników Kancelarii Prezydenta zarządzeniem, co do którego istnieją wątpliwość co do jego zgodności z konstytucją.