Pracodawcy mogą zatrudniać dzieci i młodzież tylko w wyjątkowych sytuacjach. Zasady obowiązujące w przypadku niepełnoletnich reguluje kodeks pracy (k.p). Podstawowa reguła stanowi, że zabronione jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 lat. Dzieci mogą pracować tylko dla podmiotów prowadzących działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i po uzyskaniu uprzedniej zgody rodzica lub opiekuna oraz zezwolenia inspektora pracy.
Bardziej liberalne zasady obowiązują w przypadku młodzieży od 16. do 18. roku życia, Osoby takie k.p. określa mianem młodocianych. Przepisy dotyczące angażowania ich do pracy zostały zawarte w dziale dziewiątym kodeksu. Zatrudnianie młodocianych pracowników jest obwarowane licznymi ograniczeniami. W szczególności przepisy nie zezwalają, aby osoby takie wykonywały prace dowolnego rodzaju.

Młodzież powyżej 16 lat

Przepisy stanowią, że młodzi w wieku powyżej 16. roku życia mogą być zatrudniani tylko wtedy, gdy ukończyli co najmniej gimnazjum oraz gdy dysponują świadectwem lekarskim stwierdzającym, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Przepisy wskazują jednak nieliczne wyjątki od tej reguły, zezwalając na pracę osób przed 16. rokiem życia w szczególnych przypadkach.
Czas pracy takiej osoby nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Wlicza się do niego okres nauki (w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych), nawet jeśli nie odbywa się ona w godzinach pracy. Jeśli młodociany pracuje przez dłużej niż 4,5 godziny na dobę, firma musi wprowadzić 30-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy. Młodzieży do 18 roku życia nie wolno też zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Pracodawca ma obowiązek zwalniać młodocianego od pracy na czas potrzebny do brania przez niego udziału w zajęciach szkolnych. Firma decydująca się na zatrudnienie takiej osoby powinna skierować ją na badania lekarskie przed przyjęciem do pracy. W trakcie zatrudnienia młoda osoba powinna także podlegać badaniom okresowym i kontrolnym.
Młodociany ma także szczególne uprawienia urlopowe. Po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy uzyskuje on prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych, a z upływem roku – 26 dni roboczych. Wolnego należy mu udzielić w okresie ferii szkolnych. Na jego wniosek, jeśli jest on uczniem szkoły dla pracujących, firma ma obowiązek udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego. Razem z urlopem wypoczynkowym nie może on jednak przekroczyć 2 miesięcy.

Rodzaje prac

Kodeks pracy określa dwa rodzaje przypadków, gdy firma może zaangażować do pracy niepełnoletniego powyżej 16 roku życia. Po pierwsze, przepisy pozwalają na zatrudnienie młodocianego na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac. Drugą możliwością jest przyjęcie do pracy młodego człowieka nieposiadającego kwalifikacji zawodowych. W tym przypadku może on być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
Młodocianemu można powierzyć pracę lekką, a więc taką, która nie powoduje zagrożenia dla jego życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego, a ponadto wykonywanie jej nie może utrudniać realizacji przez niego obowiązku szkolnego.
Kodeks pracy wskazuje, że pracodawca powinien określić w regulaminie pracy (lub w osobnym dokumencie, gdy nie ma obowiązku jego wydania) wykaz lekkich prac w swoim zakładzie i uzyskać zgodę lekarza medycyny pracy na taką ich kwalifikację. Wykaz ten wymaga zgłoszenia i zatwierdzenia przez Państwową Inspekcję Pracy. Lista takich prac nie może obejmować prac wzbronionych młodocianym.
Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie powinien być dłuższy niż 12 godzin. W dniach, w których uczestniczy on w zajęciach szkolnych, nie może on przekraczać 2 godzin. W czasie ferii szkolnych młodocianemu można powierzyć wykonywanie obowiązków przez dłuższy czas, jednak nie więcej niż 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Ustalając wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy takiej pracy, pracodawca powinien uwzględnić tygodniową liczbę godzin nauki młodocianego, wynikającą z programu nauczania i rozkładu zajęć szkolnych. Powyższe maksymalne limity czasu pracy obowiązują bez względu na to, czy młodociany jest zatrudniony u jednego, czy większej liczby pracodawców.

Gotowość do zawodu

W przypadku przygotowania zawodowego młodocianych do umów o pracę zawieranych w tym celu należy stosować przepisy kodeksu pracy, dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony z uwzględnieniem szczególnych przepisów zawartych w dziale dziewiątym tej ustawy. Przewidują one, że umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna określać m.in. rodzaj przygotowania zawodowego (czy będzie się ono odbywać w formie nauki zawodu czy przyuczenia do wykonywania określonej pracy), czas trwania i miejsce jego odbywania, sposób dokształcania teoretycznego oraz wysokość wynagrodzenia.
Pracodawca zatrudniający w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb, może jednak zawierać z młodocianymi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas określony. Taki kontrakt terminowy nie może jednak być krótszy niż okres kształcenia wymagany do przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika.
Wypowiedzenie umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy młodociany nie wypełnia obowiązków wynikających z umowy o pracę lub nakazu dokształcania się, mimo stosowania wobec niego środków wychowawczych albo gdy stwierdzona zostanie nieprzydatność młodocianego do pracy, w której odbywa przygotowanie zawodowe. Rozwiązać umowę będzie mógł także pracodawca, gdy zostanie ogłoszona jego upadłość lub likwidacja bądź reorganizacja zakładu pracy.

Rodzaje prac bezwzględnie zabronionych młodzieży:

● Prace wykonywane w pozycji pochylonej lub w przysiadzie oraz w pozycji leżącej i na kolanach, w szczególności przy naprawach pojazdów mechanicznych oraz przy pracach brukarskich i posadzkarskich.

● Prace związane z produkcją, sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych, w tym obsługa konsumentów w zakładach gastronomicznych.

● Prace w narażeniu na działanie substancji chemicznych toksycznych, żrących lub wybuchowych, w tym środków ochrony roślin.

Rodzaje prac wzbronionych, które mogą być wykonywane w ramach przygotowania zawodowego:

● Prace przy naprawach pojazdów samochodowych, układaniu podłóg i naprawach nawierzchni drogowych, pod warunkiem wykonywania ich nie dłużej niż 3 godziny na dobę.

● Prace wykonywane pomiędzy godziną 7.00 i 17.00 przy obsłudze konsumentów w zakładach gastronomicznych z wyłączeniem podawania przez młodocianych napojów alkoholowych.

● Niektóre prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, np. prace przy barwieniu wyrobów włókienniczych w wymiarze do 12 godzin na tydzień w warunkach laboratoryjnych, prace w kontakcie z czynnikami stwarzającymi ryzyko uczulenia, pod warunkiem uzyskania opinii lekarskiej o braku przeciwwskazań zdrowotnych do takiej pracy.

Wzór umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego

zawarta 1 września 2013 r.

pomiędzy:

Hotel Magnum Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Zawiłej 15 w Sandomierzu zwanym dalej Pracodawcą, reprezentowanym przez Katarzynę Nowak – wspólnika,

a

Dawidem Kowalskim, urodzonym 15 lipca 1997 r. w Baranowie Sandomierskim PESEL 97071578900 zamieszkałym przy ul. Podleśnej 4 w Baranowie Sandomierskim będącym absolwentem Gimnazjum nr 7 w Sandomierzu, zwanym dalej Młodocianym.

§ 1

1. Strony zawierają umowę na czas nieokreślony.

2. Nauka zawodu cukiernika (kod zawodu: 74101) trwa 36 miesięcy od 1 września 2013 r. do dnia zdania egzaminu czeladniczego, nie dłużej jednak niż do 31 sierpnia 2016 r. Okres trwania nauki zawodu może być skrócony lub przedłużony na zasadach przewidzianych w przepisach. Nauka zawodu kończy się egzaminem czeladniczym, składanym przed komisją izby rzemieślniczej.

§ 2

1. Przygotowanie zawodowe będzie odbywało się w Hotelu Magnum przy ul. Zawiłej 15 w Sandomierzu pod nadzorem Anny Wiśniewskiej, posiadającej odpowiednie kwalifikacje zawodowe oraz przygotowanie pedagogiczne, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

2. Młodociany będzie realizował obowiązek dokształcania w do zasadniczej szkole zawodowej.

§ 3

1. Młodociany w okresie nauki zawodu będzie otrzymywał miesięcznie wynagrodzenie w wysokości nie mniej niż 4 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” – w I roku nauki oraz 5 proc. w II roku i 6 proc. w III roku.

§ 4

Podstawowe prawa i obowiązki stron umowy określa się następująco:

1. Młodociany zobowiązany jest w szczególności:

– dążyć do uzyskania jak najlepszych wyników w nauce,

– przestrzegać czasu i porządku pracy,

– przestrzegać przepisów bhp i przeciwpożarowych,

– wypełniać systematycznie obowiązek dokształcania,

– przystąpić do egzaminu czeladniczego po zakończeniu nauki zawodu.

2. Pracodawca zobowiązany jest:

– zatrudnić i szkolić młodocianego zgodnie z programem praktycznej nauki zawodu,

– zaopatrzyć młodocianego w przewidziany na danym stanowisku sprzęt ochrony osobistej, odzież ochronną i roboczą, narzędzia pracy, materiały i inne potrzebne urządzenia,

– stosować się do przepisów o ochronie pracy i zdrowia młodocianych,

– umożliwiać młodocianemu wykonywanie obowiązku dokształcania teoretycznego,

– pokryć koszty egzaminu czeladniczego zdawanego przez młodocianego w pierwszym wyznaczonym terminie.

Podpisy:

Katarzyna Nowak

Dawid Kowalski

Anna i Mariusz Kowalscy – rodzice

Załączniki:

1. Świadectwo ukończenia szkoły.

2. Orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy.

Podstawa prawna

Art. 190–206 i 3045 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz.U. nr 214, poz. 1808).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. nr 60, poz. 278 z późn. zm.).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).