Pracownikom samorządowym przysługuje płaca stosowna do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych. Kwestie te zostały uregulowane w ustawie z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (u.p.s.) oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.

Składniki wynagrodzenia

Zgodnie z art. 36 ust. 2 u.p.s. zatrudnionemu przysługuje wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Do obligatoryjnych elementów płacy samorządowca zalicza się więc w szczególności dodatek za wieloletnią pracę (za wysługę lat lub stażowy). Przysługuje on po 5 latach pracy w wysokości 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Wzrasta o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego (art. 38 ust. 1 u.p.s.).

Dodatek stażowy jest wypłacany w tym samym czasie co wynagrodzenie, począwszy od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po tym, w którym pracownik nabył prawo do dodatku, jeżeli nastąpiło to w ciągu miesiąca (par. 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia) lub za dany miesiąc, jeżeli uprawnienie do dodatku lub wyższej jego stawki nastąpiło pierwszego dnia miesiąca (par. 7 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia).

Późniejsza dokumentacja

Warto zastanowić się, czy w razie dostarczenia przez pracownika samorządowego dokumentów uprawniających go do dodatku stażowego lub wyższej jego stawki przysługuje wypłata za wcześniejsze lata lub wyrównanie (jeżeli dodatek był wypłacany w niższej stawce)? Czy zatem przedłożenie byłemu lub aktualnemu pracodawcy wcześniejszych świadectw pracy lub np. udokumentowanie pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym (na podstawie ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy) uprawnia samorządowca do dodatku stażowego za wcześniejsze lata?

Moim zdaniem na powyższe pytania należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Warto bowiem sięgnąć do art. 38 ust. 5 u.p.s., który mówi, że do okresów pracy uprawniających m.in. do dodatku za wieloletnią pracę wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do stażu, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Takim przepisem odrębnym jest np. ww. ustawa o pracy w gospodarstwie rolnym.

Analizując ten przepis łącznie z art. 38 ust. 1 u.p.s., można potwierdzić, że uprawnienie do dodatku stażowego pracownik samorządowy nabywa z mocy prawa. Nie jest ono uzależnione od jakiejkolwiek jego aktywności.

Pracodawca nie może podnosić zarzutu, że nie wiedział o przysługującym uprawnieniu pracownika i dlatego odmawia zapłaty zaległego dodatku. Należy jednak zwrócić uwagę, że to podwładny jest zobowiązany do udokumentowania swojego uprawnienia.

Linia orzecznicza

W tym miejscu warto sięgnąć do dwóch orzeczeń Sądu Najwyższego, które potwierdzają powyższy pogląd. Orzeczenia te dotyczą wyrównania urlopu wypoczynkowego lub wypłaty ekwiwalentu za wolne w sytuacji udokumentowania post factum prawa do wyższego wymiaru, ale spostrzeżenia z nich wynikające mają zastosowanie również do nabycia prawa do dodatku stażowego.

W uchwale Sądu Najwyższego z 27 lutego 1985 r. (sygn. akt III PZP 6/85, OSNCP 1985, nr 10, poz. 155) wskazano, iż zatrudnionemu, który po rozwiązaniu stosunku pracy przedstawił zakładowi orzeczenie Związku Bojowników o Wolność i Demokrację o spełnieniu warunków uprawniających do zwiększonego o 10 dni urlopu wypoczynkowego, przewidzianego dla kombatantów, przysługuje ekwiwalent za ten niewykorzystany (w zwiększonym wymiarze). Orzeczenie to bowiem jest jedynie dowodem w sprawie, nie zaś dokumentem kształtującym prawo kombatanta do zwiększonego urlopu.

Wnioskodawca nabył prawo do zwiększonego urlopu w okresie pozostawania w stosunku pracy, lecz nie mógł go wykorzystać, ponieważ nie przedstawił wymaganego dowodu dla uzyskania tego świadczenia. Złożenie tego dokumentu w późniejszym czasie wywołuje jedynie ten skutek, iż zainteresowany może domagać się urlopów, do których prawo nie uległo przedawnieniu.

Podobnie wyraził się Sąd Najwyższy w wyroku z 29 czerwca 2005 r. (sygn. akt II PK 339/04, OSP 2008, nr 6, poz. 62) – prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie mu tego uprawnienia.

Nieuzyskanie przez pracodawcę wiadomości o przysługującym pracownikowi z mocy prawa prawie do dodatkowego urlopu może oznaczać tylko tyle, że firmie nie można zarzucić nieprzestrzegania przepisów. Brak winy pracodawcy nie unicestwia jednak samego prawa do urlopu.

Przedawnienie roszczeń

Roszczenie o wypłatę dodatku stażowego lub jego wyrównanie ma charakter pracowniczy i ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stało się wymagalne (art. 291 par. 1 kodeksu pracy). Oczywiście zatrudniający może również spełnić przedawnione roszczenie. Wydaje się jednak, iż jest to mało prawdopodobne. Poza tym taki gest dobrej woli ze strony pracodawcy samorządowego mógłby narazić go na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych, gdyż w sposób niewłaściwy zagospodarowałby środkami publicznymi.

Podstawa prawna

Art. 36 i art. 38 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458 z późn. zm.).

Par. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. nr 50, poz. 398 z późn. zm.).