Chcieliśmy uniknąć zwolnienia pracownika z pracy z powodu likwidacji stanowiska pracy, więc udzieliliśmy mu, za jego zgodą, urlopu bezpłatnego na czas pracy u innego pracodawcy na okres czterech miesięcy. W tym czasie nasz zakład przejdzie reorganizację i potem pracownik będzie mógł wrócić do pracy na innym, podobnym stanowisku. Kto będzie wypłacał zasiłek, gdy pracownik w tym czasie zachoruje?
ODPOWIEDŹ
W razie ewentualnej choroby pracownik otrzyma wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy na ogólnych zasadach, ale z tytułu zatrudnienia u drugiego pracodawcy.
Urlop bezpłatny może być udzielony przez pracodawcę na pisemny wniosek pracownika na okres ustawowo nieograniczony lub za pisemną zgodą pracownika w celu podjęcia pracy u innego pracodawcy. W tym drugim przypadku praca jest wykonywana na rzecz innego pracodawcy przez okres ustalony w porozumieniu między pracodawcami. Pierwszy pracodawca udziela urlopu, zawieszając w ten sposób prawa i obowiązki obu stron wynikające ze stosunku pracy – pracownik nie świadczy pracy, a pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Natomiast drugi pracodawca zawiera z pracownikiem umowę o pracę na czas określony. Zwykle takie rozwiązanie jest zasadne, gdy jeden z pracodawców chce wypożyczyć swojego pracownika innej firmie, która w określonym czasie wykazuje większe zapotrzebowanie na zatrudnienie. Urlop udzielony na czas pracy u innego pracodawcy jest o tyle korzystniejszy od zwykłego urlopu bezpłatnego, że jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy, a pracownik może liczyć na wynagrodzenie od zastępczego pracodawcy. Natomiast w razie choroby zachowuje prawo do świadczeń z tytułu nowego ubezpieczenia.
Przerwa w ubezpieczeniach
Urlop bezpłatny jeszcze szczególnym okresem pod względem ubezpieczenia i ewentualnego prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego. Jak stanowi art. 12 ust. 2 pkt 1 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa), zasiłek chorobowy pracownikowi nie przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy pracownika przypada w okresie urlopu bezpłatnego. Jest to konsekwencją traktowania urlopu bezpłatnego jako przerwy w ubezpieczeniach społecznych, w tym w chorobowym. W okresie urlopu bezpłatnego nie są odprowadzane składki na to ubezpieczenie. Jeżeli zatem pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym stanie się niezdolny do pracy, nie ma prawa do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie tego urlopu. Natomiast jeżeli okres choroby wykracza poza urlop bezpłatny, to przysługuje wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek (w zależności tego, do którego z nich pracownik jest uprawniony) od pierwszego dnia po zakończeniu tego urlopu.
Z kolei pracownik, który stanie się niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego mu przez pracodawcę w celu podjęcia pracy u drugiego pracodawcy, nie ma prawa do zasiłku chorobowego u tego pracodawcy, który udzielił mu urlopu. Zasiłek przysługuje mu wyłącznie u drugiego pracodawcy, u którego podjął pracę, bo to zatrudnienie stanowi tytuł do ubezpieczenia chorobowego. Te same zasady stosuje się odpowiednio do wynagrodzenia chorobowego. [przykład 1]
Pracownik u drugiego pracodawcy nie będzie odbywał okresu wyczekiwania na świadczenie chorobowe, tj. nie będzie musiał pozostawać w obowiązkowym ubezpieczeniu chorobowym 30 dni. Urlop bezpłatny jest co prawda okresem nieubezpieczeniowym, lecz podlega wliczeniu do okresu ubezpieczenia chorobowego, bez względu na to, jak długo trwał. Zatem, jeśli pierwszy pracodawca udzielił urlopu bezpłatnego w celu podjęcia przez pracownika działalności zarobkowej na innej posadzie, to ten urlop pozwala na skorzystanie ze świadczeń zasiłkowych u tymczasowego pracodawcy od pierwszego dnia ewentualnej niezdolności do pracy.
Drugi etat krótszy
Inny przypadek może być taki, że dodatkowe zatrudnienie u drugiego pracodawcy szybciej się zakończy niż urlop bezpłatny udzielony przez pierwszego pracodawcę, a pracownik zachoruje np. pod koniec tego zatrudnienia. Wówczas będzie przysługiwał zasiłek po ustaniu tego dodatkowego tytułu. Zasadą jest, że jeżeli dodatkowe zatrudnienie podjęte u innego pracodawcy, w czasie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę, ustało przed zakończeniem urlopu bezpłatnego, a pracownik jest niezdolny do pracy po ustaniu tego dodatkowego zatrudnienia, przysługuje mu po ustaniu zatrudnienia zasiłek chorobowy, do którego prawo przysługuje nie dłużej jednak niż do dnia zakończenia urlopu bezpłatnego. [przykład 2]
Najpierw wynagrodzenie chorobowe
Trzeba jednak zawsze pamiętać, że drugi pracodawca, u którego pracę wykonuje pracownik w czasie urlopu bezpłatnego od pierwszego pracodawcy, powinien w razie choroby najpierw wypłacić wynagrodzenie chorobowe, o ile wcześniej pracownik nie wyczerpał jeszcze swojego limitu – 33 lub 14 (w przypadku pracowników powyżej 50. roku życia) dni w ciągu roku kalendarzowego. Okres 33 (14) dni wyznacza się, sumując wszystkie okresy niezdolności do pracy przypadające w danym roku. Limit ten obowiązuje bez względu na przerwy w pracy lub zatrudnienie u różnych pracodawców. Oznacza to, że za wszystkie niezdolności do pracy mieszczące się w limicie 33 (14) dni płaci dany pracodawca. Podjęcie przez pracownika dodatkowej pracy w innej firmie w ciągu roku skutkuje tym, że do 33 (14) dni wlicza się okresy wypłat wynagrodzenia chorobowego dokonywane już w tym roku przez macierzystego pracodawcę.
Skąd firma ma wiedzieć o stanie tego limitu? Powinno wystarczyć oświadczenie pracownika w tej sprawie. Zwykle taką informację niesie świadectwo pracy wystawione przez poprzedniego pracodawcę w razie rozwiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego. Tu jednak pracownik takim dokumentem jeszcze nie dysponuje, bo pierwszy stosunek pracy równocześnie cały czas trwa, mimo że jest zawieszony.
Jaką umowę uwzględnić
Pozostaje jeszcze wyjaśnić, jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego dla pracownika, który podjął pracę u drugiego pracodawcy w czasie urlopu bezpłatnego od macierzystego zakładu – czy wynagrodzenie od tego pracodawcy też jest brane pod uwagę, czy tylko to z terminowej umowy. Podstawę wymiaru wynagrodzenia bądź zasiłku chorobowego przysługującego od drugiego pracodawcy należy obliczyć na ogólnych zasadach, tj. z wynagrodzenia wypłaconego przez tego pracodawcę, tj. będącego płatnikiem należnego świadczenia chorobowego.
Podstawę jego wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, to podstawę wymiaru tworzy przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Ta zasada ma zastosowanie także wówczas, gdy zatrudnienie pracownika ustało w trakcie miesiąca, przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym. [przykład 3]
przykład 1
Świadczenie z dwóch źródeł…
Pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym od 1 kwietnia 2020 r. do 31 lipca 2020 r. i w tym całym okresie pracował u drugiego pracodawcy na podstawie porozumienia zakładów pracy (art. 1741 kodeksu pracy). Pracownik był niezdolny do pracy od 27 lipca do 7 sierpnia. Jakie powinien otrzymać świadczenia za ten okres, jeżeli w 2020 r. przekroczył już u pierwszego pracodawcy 33-dniowy limit choroby?
Mamy tu do czynienia z sytuacją, kiedy choroba rozpoczęła się jeszcze w trakcie urlopu bezpłatnego, ale w okresie dodatkowego zatrudnienia i przedłużyła się ponad ten urlop i pracę u drugiego pracodawcy. Zatem pracownik miał prawo do zasiłku chorobowego zarówno u tego drugiego pracodawcy jak i u pierwszego pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny. Natomiast nie miał prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jakim była praca u drugiego pracodawcy.
Generalnie jest tak, że jeżeli niezdolność do pracy powstała w czasie urlopu bezpłatnego, to prawo do zasiłku chorobowego od następnego dnia po zakończeniu tej przerwy przysługuje także wówczas, gdy równocześnie z zakończeniem urlopu ustaje tytuł ubezpieczenia chorobowego (kończy się urlop bezpłatny i zatrudnienie), o ile nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 13 ustawy zasiłkowej wykluczające prawo do zasiłku. Natomiast nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu dodatkowego zatrudnienia, jeśli zatrudnienie to było podjęte u innego pracodawcy wyłącznie w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pierwszego pracodawcę. Po zakończeniu urlopu bezpłatnego zasiłek chorobowy przysługuje wyłącznie z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego.
Pracownikowi przysługuje więc:
• za okres od 27 do 31 lipca – zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u pracodawcy, u którego podjął pracę w okresie urlopu bezpłatnego; u pierwszego pracodawcy pracownik nie ma prawa do zasiłku, bo ten okres niezdolności do pracy przypada na okres urlopu bezpłatnego udzielonego przez tego pracodawcę;
• za okres od 1 do 7 sierpnia – zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny; za ten okres niezdolności do pracy pracownikowi nie przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu ustania zatrudnienia u drugiego pracodawcy.
przykład 2
…a czasami z trzech
Pracownik zatrudniony w firmie A korzystał z urlopu bezpłatnego od 1 kwietnia 2020 r. do 31 lipca br. w celu podjęcia pracy u drugiego pracodawcy – firmie B. Pracownik był tam zatrudniony od 1 kwietnia do 25 lipca, a w okresie od 20 lipca do 7 sierpnia był niezdolny do pracy z powodu choroby. U pracodawcy A w 2020 r. wyczerpał już okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego. Czy przysługuje mu zasiłek za cały okres? Kto będzie mu go wypłacał?
Pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy, z tym że ten jeden okres niezdolności powinien być podzielony na trzy części i płatny z trzech tytułów. Tu należy wyjaśnić, że nieco inaczej kształtuje się prawo do zasiłku chorobowego, gdy urlop bezpłatny udzielony przez pierwszego pracodawcę trwa dłużej niż zatrudnienie podjęte u drugiego pracodawcy. W takim przypadku pracownikowi za okres po ustaniu zatrudnienia u drugiego pracodawcy przysługuje zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypłacany przez ZUS. Zasiłek ten organ wypłaca nie dłużej niż do zakończenia urlopu bezpłatnego u pierwszego pracodawcy.
Pracownikowi będzie więc przysługiwał za okres niezdolności do pracy:
• od 20 do 25 lipca – zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia u drugiego pracodawcy podjętego w okresie urlopu bezpłatnego u pracodawcy A;
• od 26 do 31 lipca, czyli jeszcze w czasie trwania urlopu bezpłatnego u pierwszego pracodawcy (A) – zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, którym był etat u pracodawcy B;
• od 1 do 7 sierpnia, tj. po zakończeniu urlopu bezpłatnego – zasiłek chorobowy u pierwszego pracodawcy (za ten okres nie przysługuje już pracownikowi zasiłek chorobowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jakim była praca u drugiego pracodawcy).
przykład 3
Kiedy powstała niezdolność
Pracownik, podczas sześciomiesięcznego urlopu bezpłatnego u pracodawcy A, jest zatrudniony u pracodawcy B na podstawie umowy o pracę, na czas określony od 15 lutego do 15 sierpnia. Zachorował w okresie 3 do 9 września. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od marca do lipca.
Jeżeli przez cały 12-miesięczny okres, z którego miałaby być liczona podstawa zasiłkowa, pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy:
1) w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę, lub
2) przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie o charakterze zmiennym.
Podstawa prawna
• art. 4 ust. 1 pkt 1, ust. 2, art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
