Przepisy nakazujące uwzględnianie na potrzeby zatrudnienia odpowiednich okresów pracy na roli mają już długą historię, lecz wciąż wywołują w praktyce wiele wątpliwości. Często jest to wynikiem ich lakoniczności i braku wyraźnego odwołania się do innych regulacji. Kłopoty sprawia m.in. występowanie różnych definicji pojęć – w zależności od tego, w jakiej cezurze czasowej się obracamy.
Uregulowania ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (dalej: ustawa o wliczaniu okresów pracy) mogą wywołać określone konsekwencje prawno-finansowe po stronie pracodawców. Wynika to mianowicie stąd, że ustawodawca wprowadził prawną możliwość zaliczenia aż trzech okresów i także trzech rodzajów pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracowniczego. Są to – zgodnie z art. 1 ustawy – okresy i rodzaje pracy na roli obejmujące:
1) prowadzenie przez pracownika indywidualnego, własnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka;
2) przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem;
3) przypadające po 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Osoby bezrobotne odbywające staż. Część stypendiów nadal nie będzie dochodem
Osoby bezrobotne odbywające staż. Część stypendiów nadal nie będzie dochodem

Zobacz również
Przepisy ustawy o wliczaniu okresów pracy mają zastosowanie do wszystkich zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, a więc zarówno do umownych stosunków pracy (wszystkich bez wyjątku umów o pracę, w tym także spółdzielczej umowy o pracę) oraz do stosunków pozaumownych, tj. nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania, powołania i wyboru. Konsekwencją tego jest to, że okresy pracy w gospodarstwie rolnym wlicza się do czasu zatrudnienia, od którego zależą m.in. uprawnienia przewidziane kodeksem pracy lub innymi regulacjami prawa pracy, tj.:
  • wymiar urlopu wypoczynkowego;
  • odprawy: emerytalna, rentowa czy pośmiertna;
  • nagroda jubileuszowa;
  • dodatek za wieloletnią pracę (np. w przypadku pracowników samorządowych, pracowników urzędów państwowych, nauczycieli).
Niemniej jednak, jeżeli okresy pracy w gospodarstwie rolnym pokrywają się z okresem zatrudnienia w zakładzie pracy, to do stażu pracowniczego wliczeniu podlega tylko jeden okres.
PPK: Zaliczenie okresu urlopu bezpłatnego do wymaganego stażu pracy
PPK: Zaliczenie okresu urlopu bezpłatnego do wymaganego stażu pracy

Zobacz również
Ponadto należy wyraźnie wyartykułować, że zasad zaliczania stażu pracy nie stosuje się, jeżeli do stażu pracy wlicza się tylko i wyłącznie okresy zatrudnienia:
  • w danym zakładzie pracy,
  • w określonej branży albo na określonych stanowiskach,
  • w pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.
Przepisy ustawy o wliczaniu okresów pracy mają charakter szczególny, stąd należy je interpretować ściśle. Wykładnia rozszerzająca jest wyłączona, a zatem ustawa nie pozwala na zaliczenie do stażu pracowniczego każdej pracy w gospodarstwie lub każdego prowadzenia gospodarstwa. Wprowadza zatem reglamentację, w szczególności poprzez ograniczenie terminem oraz spełnieniem odrębnych, indywidualnych przesłanek.

I. wykonywana we własnym gospodarstwie lub prowadzonym przez współmałżonka

Na wstępie należy wyjaśnić pojęcie gospodarstwa rolnego, bo jeżeli pracownik świadczył pracę na roli, lecz nie było to gospodarstwo rolne, to praca ta nie może zostać zaliczona do stażu zakładowego. W tym też względzie należy zauważyć, że prawne definiowanie gospodarstwa rolnego historycznie przedstawiało się różnie i pojęcie to wielokrotnie się zmieniało. Stąd odwołując się do omawianego pojęcia, należy uwzględniać to, do jakiego okresu odnosi się wniosek pracownika o zaliczenie świadczenia w nim pracy do stażu pracy u aktualnego pracodawcy. Obecnie, zgodnie z art. 553 kodeksu cywilnego (dalej także jako k.c.), „za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego”. Na tę definicję niejednokrotnie powołuje się także orzecznictwo sądowe (np. wyrok Sądu Najwyższego z 5 lutego 1998 r., sygn. akt I PKN 511/97, LEX nr 34483 czy wyrok SN z 15 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 688/98, LEX nr 37285). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że cywilno-prawne pojęcie gospodarstwa rolnego nie jest wystarczające, aby na jego podstawie zaliczać okres pracy na roli do stażu zakładowego. Przepisy kodeksu cywilnego nie określają mianowicie minimalnej powierzchni obszarowej w celu uznania, że dany areał to gospodarstwo rolne. Stąd też decydując o tym, czy dany obszar możemy uznać za gospodarstwo rolne, należy posiłkowo stosować odpowiednie przepisy prawa podatkowego. Według nich za gospodarstwo rolne aktualnie uważa się obszar użytków rolnych, gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy (art. 2 ust. 1 ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym).
Zatem aktualnie podstawowym warunkiem uznania gruntów za gospodarstwo rolne jest ich powierzchnia. I tak, jeśli łączna powierzchnia gruntów stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej przekracza 1 ha użytków rolnych lub gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych lub przekracza 1 ha przeliczeniowy użytków rolnych, to jest to gospodarstwo rolne w rozumieniu ustawy o podatku rolnym. Wcześniej przykładową wysokość minimalnej normy obszarowej określało rozporządzenie Rady Ministrów z 18 listopada 1964 r. (w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych) i wynosiło ono – w okresie od 28 listopada 1964 r. do 22 grudnia 1971 r. – 0,2 ha. W następnych latach przedstawiało się to następująco: w okresie od 23 grudnia 1971 r. do 30 czerwca 1989 r. – 0,5 ha, a w okresie od 1 lipca 1989 r. do 30 września 1990 r. – 1 ha. Biorąc powyższe pod uwagę, jeżeli dany grunt rolny nie spełnia normy obszarowej, nie może być uznany za gospodarstwo rolne i w konsekwencji praca w takim gospodarstwie nie będzie mogła być zaliczona do pracowniczego stażu pracy. Warunek ten ustala się zatem zawsze w odniesieniu do czasu, w którym praca w gospodarstwie była wykonywana. [przykład 1]

II. po ukończeniu 16. roku życia

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o wliczaniu okresów pracy, ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia, przypadające przed 1 stycznia 1983 r., w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, które to okresy poprzedzały objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem. Z powyższego wynika, że praca wykonywana w gospodarstwie rolnym prowadzonym np. przez rodzeństwo, dziadków czy innych krewnych nie podlega zaliczeniu. Nie podlega zaliczeniu również praca w gospodarstwie przyszłych teściów, jeśli ktoś pracował w takim gospodarstwie przed zawarciem związku małżeńskiego.
Praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia mogła być połączona z nauką w szkole. Warunek był jeden: osoba ta musiała stale pracować na gospodarstwie. Tak więc fakt łączenia pracy w gospodarstwie z nauką w szkole nie może stanowić przeszkody przy ocenie, czy dany okres pracy na roli można dodać do stażu pracowniczego. W tym zakresie należy odnieść się do kategorii bliskiego sąsiedztwa szkoły. Otóż za bliskie sąsiedztwo szkoły należy uznać taką odległość, która umożliwiała codzienne dojście/dojazd do szkoły z miejsca zamieszkania i powrót stamtąd oraz następnie dojście/dojazd do gospodarstwa rolnego, w którym uczeń świadczył pracę. Stąd, jeżeli dana osoba po ukończeniu 16. roku życia zamieszkiwała wraz z rodzicami, dojeżdżając jednocześnie do szkoły średniej w sąsiedniej miejscowości, a poza godzinami spędzonymi w szkole stale pracowała w ich gospodarstwie, to okres jej pracy w gospodarstwie powinien być zaliczony do pracowniczego stażu pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21 lutego 1995 r., sygn. akt III Aur 3/95, OSA 1997, nr 10, s. 70). Podobne stanowisko zajął inny sąd, uznając, że dla zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po 16. roku życia bez znaczenia pozostaje fakt jednoczesnego uczęszczania do szkoły ponadpodstawowej, o ile oczywiście z całokształtu okoliczności sprawy wynika, że nauka nie wykluczała możliwości stałej pracy w gospodarstwie. Z pewnością uznanie pracy w gospodarstwie rolnym za stałą wyklucza np. zamieszkiwanie danej osoby w internacie (wyrok SA w Białymstoku z 28 czerwca 1991 r., sygn. akt III Aur 23/91, OSAISN 1992, nr 10, s. 37). Zatem ocena „stałości pracy” w gospodarstwie rolnym musi być w każdym przypadku badana indywidualnie i oceniana na tle okoliczności konkretnej sprawy, a samo pobieranie nauki w szkole ponadpodstawowej poza miejscem zamieszkania nie wyklucza jednoznacznie stałej pracy w gospodarstwie rolnym. [przykład 2]

III. w charakterze domownika

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o wliczaniu okresów pracy do pracowniczego stażu pracy można wliczyć także okres pracy w gospodarstwie w charakterze domownika. Dotyczy to jednak tylko i wyłącznie pracy po 31 grudnia 1982 r. W zakresie pojęcia domownika powyższa ustawa odsyła do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i ich rodzin. Zaznaczenia wymaga przy tym, że przepisami dotyczącymi ubezpieczenia społecznego rolników były odpowiednio: od 1 stycznia 1983 r. ustawa z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu rolników indywidualnych i członków ich rodzin, a od 1 stycznia 1991 r. ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Oba te akty prawne zawierają legalne definicje domownika, które – co warto podkreślić – różnią się od siebie. Z tego też względu w zależności od okresu, w jakim wykonywana była praca w charakterze domownika, należy stosować odpowiednie pojęcie domownika – w rozumieniu obowiązującym w danym okresie. Jest to zgodne z zasadą dalszego działania ustawy dawnej (nieretroakcji). W orzecznictwie przyjęto bowiem, że aktualnie obowiązująca ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników nie zawiera żadnych przepisów prawa intertemporalnego, które rozstrzygałyby problem zastosowania właściwej definicji pojęcia domownik, zawartej w poprzedniej lub aktualnej ustawie ubezpieczeniowej. W tej sytuacji należy się odwołać do obowiązującej w takich przypadkach zasady dalszego działania ustawy dawnej, jeśli praca w gospodarstwie rolnym wykonywana była w całości w czasie obowiązywania ustawy z 1982 r. (wyrok SN z 23 września 1998 r., sygn. akt II UKN 230/98, OSNP 1999, nr 20, poz. 657; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 września 2006 r., sygn. akt II SA/Wa 983/2006, LEX nr 265605).
W ustawie z 1982 r. (art. 2 pkt 2) pojęciem domownika określa się osobę, która spełnia łącznie pięć warunków, tj.:
(a) jest członkiem rodziny rolnika lub inną osobą pracującą w gospodarstwie rolnym;
(b) pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem;
(c) ukończyła 16 lat;
(d) nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów;
(e) praca w gospodarstwie rolnym stanowi jej główne źródło utrzymania.
Uwaga – poszczególne elementy definiujące muszą wystąpić łącznie.
Dodatkowe dookreślenie pojęcia domownika zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 28 marca 1983 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, które w par. 2 wskazuje, że:
(a) domownik pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli zamieszkuje na terenie gospodarstwa rolnego prowadzonego przez rolnika lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie;
(b) praca domownika w gospodarstwie rolnym stanowi jego główne źródło utrzymania, jeżeli nie osiąga on dochodów z innych źródeł w wysokości przekraczającej miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce uspołecznionej;
(c) praca domownika w gospodarstwie rolnym nie stanowi głównego źródła utrzymania, jeżeli domownik kształci się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej albo rolnik udowodni, że domownik jest inwalidą I lub II grupy albo III grupy, jeżeli jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym;
(d) nie uznaje się za domownika osoby niebędącej członkiem rodziny rolnika, jeżeli z charakteru wykonywanej przez nią pracy wynika, że powinna być ona zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Z kolei w ustawie z 1990 r. (art. 6 pkt 2) pojęciem domownika określa się osobę, która spełnia łącznie pięć warunków, tj.:
(a) jest osobą bliską rolnikowi,
(b) pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
(c) ukończyła 16 lat,
(d) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym,
(e) nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Z powyższego wynika, że okresy pojęcia domownika, jakie występują na gruncie ustawy z 1982 r. i 1990 r., różnią się od siebie, choć wykazują wiele wspólnych elementów. W definicji zawartej w ustawie z 1990 r. brak jest mianowicie wymogu, by praca w gospodarstwie stanowiła główne źródło utrzymania, natomiast istnieje wymóg stałej pracy w gospodarstwie – to najpoważniejsza różnica pomiędzy zakresami tych pojęć. [przykład 3]

przykład 1

Istotny jest określony przedział czasu
Pracownik przedstawił dokumentację, z której wynika, że od 20 lipca 1988 r. do 31 sierpnia 1992 r. pracował w gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni 0,55 ha. Wniósł tym samym o zaliczenie całego tego okresu do stażu pracowniczego.
Pracodawca powinien zaliczyć wnioskowany okres, lecz wyłącznie od 20 lipca 1988 r. do 30 czerwca 1989 r., gdyż gospodarstwo, na którym pracował, spełniało normę obszarową w celu uznania go za gospodarstwo rolne. Pracodawca z kolei powinien odmówić zaliczenia okresu od 1 lipca 1989 r. do 31 sierpnia 1992 r., gdyż wówczas gospodarstwo, w którym pracował jego obecny podwładny, nie spełniało normy obszarowej.

przykład 2

Nauka to nie przeszkoda
Pracownik wniósł o zaliczenie pracy w gospodarstwie rolnym rodziców za lata 1995–2003. W tym okresie chodził do szkoły średniej w miejscowości położonej 15 km od miejsca zamieszkania, a następnie w tej miejscowości studiował zaocznie. Dojazd codziennie do szkoły, tam i z powrotem, zajmował mu około jedną godzinę.
Kształcenie w szkole średniej i następnie na studiach, w miejscowości oddalonej od miejsca zamieszkania o 15 km, nie wyklucza jednoznacznie stałej pracy w gospodarstwie rolnym. Z tego też względu powyższy okres należy zaliczyć do stażu zakładowego.

przykład 3

Główne źródło utrzymania
Pracownik wniósł o zaliczenie pracy w charakterze domownika w okresie od 1 stycznia 1983 r. do 30 czerwca 1990 r. Jednocześnie wskazał, że w tym czasie uczył się w szkole ponadpodstawowej oraz wyższej.
Okres pracy w gospodarstwie rolnym przypadający we wskazanych granicach czasowych nie będzie mógł być uwzględniany w stażu pracowniczym, gdyż nie jest spełniony warunek, że praca w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika stanowiła dla niego główne źródło dochodu. Pobieranie nauki w szkole ponadpodstawowej lub wyższej wyklucza bowiem możliwość uznania, że praca w gospodarstwie rolnym domownika stanowi główne źródło utrzymania, a w konsekwencji uniemożliwia zaliczenie danej osoby do kręgu „domowników”. Bez znaczenia dla uznania danej osoby za domownika jest okoliczność, że przez cały okres nauki mieszkała ona we wspólnym gospodarstwie z rodzicami i pracowała w ich gospodarstwie rolnym.

Ramka 1

Kluczowe pojęcia
Zarówno w odniesieniu do pracy świadczonej indywidualnie we własnym gospodarstwie rolnym lub gospodarstwie współmałżonka, jak i w przypadku pracy po ukończeniu 16. roku życia istotne znaczenie mają następujące pojęcia:
▶Prowadzenie gospodarstwa rolnego
Przez prowadzenie gospodarstwa rolnego należy rozumieć samodzielną lub przy pomocy innych osób (członków rodziny czy pracowników najemnych) faktyczną pracę w gospodarstwie rolnym wykonywaną na własny rachunek w charakterze właściciela bądź posiadacza w rozumieniu art. 336 k.c. Faktyczna praca w gospodarstwie to nie tylko osobista fizyczna praca w polu, lecz także organizowanie pracy, zarządzanie gospodarstwem czy decydowanie o rodzaju produkcji (tak uznał SN w wyroku z 7 września 1999 r., sygn. akt I PKN 250/99, LEX nr 38513). Pojęcie „prowadzenia gospodarstwa rolnego” jest zatem szersze od kategorii „pracy w gospodarstwie”. Powoduje to, że prowadzenia gospodarstwa nie wyklucza brak codziennego przebywania w nim, jeśli rodzaj prowadzonej w gospodarstwie działalności rolniczej (np. produkcja roślinna) sprawiał, że nie wymagała ona codziennej obecności. Ponadto ustawodawca nie wymaga, by prowadzenie gospodarstwa trwało przez jakikolwiek odcinek czasu. Tym samym należy przyjąć, że każde prowadzenie gospodarstwa następujące po jego objęciu – bez względu na czas trwania spełnia warunki „prowadzenia” określonego w tym przepisie (przywołany wyrok SN z 7 września 1999 r.). A zatem prowadzenie gospodarstwa po jego objęciu może być również krótkotrwałe (np. pracownik po objęciu gospodarstwa w drodze dziedziczenia po dwóch miesiącach sprzedał je i wyjechał do innej miejscowości).
▶Objęcie gospodarstwa rolnego
Objęcie gospodarstwa rolnego może dotyczyć całego gospodarstwa, jak również jego wydzielonej części. W wyroku SN z 16 grudnia 1994 r., sygn. akt I PRN 115/94, wskazano, że wyrażeniom użytym w art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy należy przypisać taki sens, że pojęcie objęcia gospodarstwa oznacza także objęcie części gospodarstwa rolnego, mogącej według kryteriów formalnych stanowić gospodarstwo rolne. Przeciwne rozumowanie nie dałoby się pogodzić z zasadami racjonalnego myślenia – trudno bowiem znaleźć uzasadnienie dla tezy, że z dużego gospodarstwa rolnego nie można wydzielić gospodarstw mniejszych (pod warunkiem posiadania przez nie również przymiotu gospodarstwa rolnego). A zatem można przejąć część gospodarstwa, gdyż nie można oczekiwać, że osoba pracująca w gospodarstwie rodziców musiałaby pozostawać w nim aż do momentu jego przekazania, np. wskutek starości właścicieli. Przedmiotem objęcia i prowadzenia musi być jednak gospodarstwo rolne należące uprzednio do rodziców lub teściów.
▶Okresy poprzedzające objęcie
Zgodnie z przywołanym wyrokiem SN z 16 grudnia 1994 r. zwrot „okresy pracy poprzedzające objęcie gospodarstwa” mieści w sobie dopuszczalność przerwy między pracą w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów. Z powyższego wynika, że objęcie i rozpoczęcie prowadzenia nie musi nastąpić bezpośrednio po okresie pracy w gospodarstwie rodziców lub teściów. Jak wynika z orzecznictwa SN, interpretując przepisy o nabyciu określonych uprawnień, nie można wprowadzać warunków zaostrzających, skoro sam ustawodawca tego nie uczynił. W uzasadnieniu uchwały podjętej przez SN 8 czerwca 1993 r. (sygn. akt I PZP 20/93, OSNCP 1994 z. 1 poz. 9) wskazano, że objęcie gospodarstwa nie musi następować podczas czy bezpośrednio po okresie pracy w gospodarstwie rodziców lub teściów, gdyż według zasad wykładni językowo-logicznej art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy wystarczającym warunkiem zaliczenia okresów pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy jest ustalenie, że dana osoba wykonywała pracę w gospodarstwie rodziców lub teściów, a następnie rozpoczęła jego prowadzenie osobiście lub z małżonkiem, niezależnie od tego, czy jest to gospodarstwo rodziców czy teściów (zob. też wyrok SN z 14 października 1994 r., sygn. akt I PRN 82/94, OSNAPiUS 1995 nr 2, poz. 23). ©℗

Ramka 2

Postępowanie dowodowe ustalające prawo pracownika
Kwestię ewentualnego postępowania dowodowego w celu wykazania, że dany okres należy zaliczyć do stażu pracy, reguluje art. 3 ustawy o wliczaniu okresów pracy. Zgodnie z nim na wniosek zainteresowanej osoby właściwy urząd gminy jest obowiązany stwierdzić okresy jej pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, wydając stosowne zaświadczenie w celu przedłożenia w zakładzie pracy. Dokumentami potwierdzającymi poszczególne okresy pracy w gospodarstwie rolnym mogą być księgi podatkowe, zaświadczenia o opłacaniu składek KRUS, rejestry gruntów, ewidencja wojskowa, dokumentacja związana z ubezpieczeniem społecznym, majątkowym, osobowym oraz inne znajdujące się w dyspozycji urzędu, jak: odpisy aktów własności, postanowienia sądu, umowy cywilnoprawne, nakazy płatnicze, kwity obowiązkowych dostaw zboża lub żywca. Jeśli natomiast urząd gminy takimi dokumentami nie dysponuje, zawiadamia pracownika o tej okoliczności na piśmie. Z uwagi na treść art. 217–220 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) zawiadomienie przyjąć winno formę postanowienia o odmowie wydania zaświadczenia, na które przysługuje środek zaskarżenia w postaci zażalenia (art. 219 k.p.a.). W takim przypadku okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym mogą być udowodnione zeznaniami co najmniej dwóch świadków zamieszkujących w tym czasie na terenie, na którym jest położone gospodarstwo rolne. Odnośnie sposobu i formy złożenia zeznań przez świadków należy uznać, że dla celów dowodowych powinny być one złożone w formie pisemnej. Zeznania te mogą zostać złożone przed pracownikiem gminy lub notariuszem, jak również bezpośrednio przed pracodawcą.
Niemniej jednak ostateczna ocena przedstawionych dokumentów należy każdorazowo do pracodawcy, który to stwierdza fakt spełnienia wymogów określonych w ustawie i tym samym dokonuje zaliczenia danego okresu do pracowniczego stażu pracy lub odmawia przyznania prawa do danego świadczenia pracowniczego. W szczególności pracodawca może zakwestionować zaświadczenie urzędu gminy albo treść przedstawionych dokumentów, jeżeli dysponuje innymi dowodami wskazującymi na odmienny stan faktyczny niż wskazany w tych dokumentach (np. gdy wynika z nich, iż pomimo że pracownik formalnie był właścicielem gospodarstwa rolnego, to faktycznie go nie prowadził, gdyż przebywał za granicą). W takiej sytuacji pracownik może wystąpić do sądu pracy ze stosownym powództwem, przeczącym stanowisku pracodawcy. ©℗
Podstawa prawna
* ustawa z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. nr 54, poz. 310)
* ustawa z 23 kwietnia 1964. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
* ustawa z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. nr 24, poz. 133; ost.zm. Dz.U. z 1991 r. nr 7, poz. 24)
* ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 299; ost.zm. M.P. z 2019 r. poz. 697)
* ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2196)
* ustawa z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1256; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1309)
* rozporządzenie Rady Ministrów z 18 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Dz.U. nr 45, poz. 304; ost.zm. Dz.U. z 1990 r. nr 89, poz. 519)
* rozporządzenie Rady Ministrów z 28 marca 1983 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1988 r. nr 2, poz. 10; ost.zm. Dz.U. z 1991 r. nr 7, poz. 24)