Przyjęcie przez funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej propozycji zatrudnienia na stanowisku cywilnym nie wiąże się z obowiązkiem wydania decyzji o zakończeniu służby. A to dlatego, że jest to przekształcenie stosunku służby w umowę o pracę.
Taką uchwałę podjęło wczoraj siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, którzy na wniosek prezesa NSA rozpatrzyli wątpliwości dotyczące sposobu rozliczenia ze służbą tych celników, którzy zgodzili się na przyjęcie propozycji pracy w Krajowej Administracji Skarbowej. Pytanie dotyczyło tego, czy funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej powinni dostać decyzję o zakończeniu stosunku służbowego, jeśli przyjęli propozycję zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (na czas nieokreślony lub określony).
Podstawą do przekształcenia stała się ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1948, ze zm.). Jej wejście w życie spowodowało, że utraciła moc ustawa o Służbie Celnej (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1799), która regulowała zadania i organizację Służby Celnej jako jednolitej umundurowanej formacji. W efekcie zmian organizacyjnych powstała właśnie Krajowa Administracja Skarbowa, w strukturze której została powołana Służba Celno-Skarbowa.
Do 31 maja 2017 r. dyrektorzy izb administracji skarbowych składali dotychczasowym pracownikom i funkcjonariuszom oferty zatrudnienia lub służby. Celnicy mieli zaledwie 14 dni na akceptację lub odmowę. Ci, którzy nie odpowiedzieli, byli traktowani jako osoby odmawiające przyjęcia propozycji. Natomiast ci, którzy zdecydowali się przyjąć ofertę pracy cywilnej, znaleźli się w trudnej sytuacji. A to dlatego, że ich dotychczasowy stosunek służbowy w służbie przygotowawczej albo stałej przekształcił się – na podstawie art. 171 ust. 1 pkt 2 przywołanej ustawy – w stosunek pracy na podstawie umowy na czas nieokreślony albo określony.
Składy orzekające NSA prezentowały w tej kwestii dwa odmienne stanowiska. Niektórzy sędziowie zobowiązywali dyrektorów izb administracji skarbowych do wydania decyzji dotyczącej stosunku służbowego w efekcie przekształcenia stosunku pracy z powodu przyjęcia nowych warunków zatrudnienia. Dyrektorzy nie godzili się z takimi wyrokami. Składali skargi kasacyjne do NSA. Niektóre z nich były oddalane, np. I OSK 1899/18, I OSK 1744/18 oraz I OSK 1900/18, natomiast w sprawach I OSK 996/18 oraz I OSK 553/18 NSA uchylił wyroki sądów I instancji. Jednocześnie sędziowie NSA w wyrokach z 8 lutego 2019 r., sygn. akt: I OSK 1744/18, I OSK 1899/18 i I OSK 1900/18 uznali, że przekształcenie stosunku służbowego w stosunek pracy wymaga wydania decyzji.
Sprawę dodatkowo komplikował fakt, że przekształcenie stosunku służbowego nie zostało zdefiniowane w ustawie. Ustawodawca bowiem przyjął, że następuje ono na skutek przyjęcia propozycji zatrudnienia. Natomiast zapomniano o tym, że w przypadku ucywilnienia pracownika dochodzi jednocześnie do wygaśnięcia stosunku służbowego funkcjonariusza. Ale takie argumenty nie znalazły akceptacji u Prokuratora Krajowego, którego przedstawiciel w czasie rozprawy uznał, że nie ma podstaw do decyzji w takich sprawach, a ich wydanie prowadzi do naruszenia praworządności.
Co teraz? Uchwała NSA zamyka dyskusję co do sposobu rozstrzygania w takich sprawach. Jak podkreślają eksperci, będzie teraz trudno o inny wyrok w sądach administracyjnych. NSA bowiem uznał, że w tym przypadku mamy do czynienia z przekształceniem stosunku służbowego w stosunek pracy. Tym samym to sądy pracy, a nie sądy administracyjne będą badać, czy umowa jest prawidłowo skonstruowana.
– To bardzo zła wiadomość dla byłych już funkcjonariuszy, którzy będą musieli w sądach pracy dochodzić od swojego pracodawcy wydania świadectwa służby. Bowiem to świadectwo służby jest podstawą do ubiegania się nie tylko o emeryturę z systemu zaopatrzeniowego, ale także wypłatę sześciomiesięcznej odprawy – wyjaśnia Jacek Staniszewski, przewodniczący Federacji Związków Zawodowych Służby Celnej.
– Uchwała ta jednak nie odpowiada na pytanie, jaki dokument dostanie osoba odchodząca z KAS, która będzie miała okresy służby i okresy pracy – wskazuje Aleksandra Karnicka, radca prawny, prowadząca kancelarię specjalizującą się w sprawach mundurowych. – Nie wiemy, czy to będzie świadectwo służby, czy świadectwo pracy – dodaje.
orzecznictwo
Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 lipca 2019 r., sygn. akt I OPS 1/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
