Opłaty za odpady: deklaracji nie składa się do zarządu spółki komunalnej

Zasady prowadzenia gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego reguluje ustawa o gospodarce komunalnej. W myśl jej art. 2 gospodarka komunalna może być prowadzona przez JST w szczególności w formach:

• samorządowego zakładu budżetowego lub
• spółek prawa handlowego.

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że gmina może wybrać, w jakiej formie ma być prowadzona gospodarka komunalna. Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 października 2021 r. (sygn. akt I FSK 456/18) wskazał, że gospodarkę tę gmina może prowadzić w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, posiadającej własną (odrębną od gminy) osobowość prawną. Odrębność ta powoduje, że zarówno gminna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (forma organizacyjno-prawna wnioskodawcy), jak i gmina, wykonując we własnym imieniu i na własny rachunek działalność gospodarczą, występują w obrocie prawnym odrębnie.

Kto i do kogo składa deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Przepisy dotyczące deklaracji w sprawie odpadów komunalnych znaleźć można m.in. w ustawie z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 733). Zgodnie z art. 6m ust. 1 tej ustawy deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi są obowiązani złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta:

1) właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy;

2) osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b (chodzi tu m.in. o właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali i osób, którym służy tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych – red.), jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 2a ust. 1 (objęciu ich systemem odbioru odpadów);

3) właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 6c ust. 2 (chodzi o uchwałę o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne – red.), a właściciele nieruchomości nie złożyli skutecznego oświadczenia, o którym mowa w art. 6c ust. 3b (o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę).

Znaczenie ma także art. 6q u.c.p.g., zgodnie z którym w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy ustawy Ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a w przypadku przejęcia przez związek międzygminny zadań gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi i w zakresie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które stanowią dochód związku między gminnego – zarządowi związku międzygminnego.

Z korelacji ww. przepisów wynika, że ustawodawca jednoznacznie określa podmiot, do którego właściciele nieruchomości (np. mieszkańcy) powinni składać deklaracje – jest nim wójt, burmistrz lub prezydent miasta. W takich uwarunkowaniach prawnych nieprawidłowe jest wskazanie jako adresata deklaracji spółki, nawet jeśli jest to spółka komunalna (samorządowa), gdyż nie zmienia to faktu, że ustawa przewiduje wyłącznie organ wykonawczy gminy jako właściwy podmiot.

Czy deklaracji o wysokości opłaty może być spółka komunalna

Na to, że adresatem deklaracji nie może być spółka – wskazało również jednoznacznie Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku w rozstrzygnięciu nadzorczym z 24 lipca 2025 r. (Nr 120/g267/P/25). RIO weryfikowało legalność uchwały rady gminy w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właściciela nieruchomości.

RIO, powołując się na opisane powyżej przepisy, wskazała, że uchwała określająca wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości powinna zostać złożona do wójta, a nie do zarządu spółki. Izba zaakcentowała, że „skoro z delegacji ustawowej do podjęcia uchwały wynika, że właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a także biorąc pod uwagę, że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, to rada gminy nie posiada uprawnienia do ustalania w deklaracji dotyczącej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zapisów wskazujących na inny organ, do którego należy złożyć deklarację”.

W konsekwencji, zdaniem RIO, rada gminy, podejmując uchwałę w sprawie określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, powinna uwzględnić powyższe przepisy i wskazać wójta jako organ, do którego należy złożyć deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Finalnie kolegium doszło do wniosku, że powyższe naruszenie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ma charakter istotnego naruszenia prawa i orzekło o nieważności wadliwych zapisów uchwały. ©℗