W zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość podaje się z zastosowaniem odpowiednich kodów literowych. Jest ich pięć: od A do E. Niezdolność do pracy spowodowaną nadużyciem alkoholu lekarz oznacza kodem C. Pracownik nie może wnioskować o nieumieszczanie tego kodu na druku zwolnienia. Zgodnie zaś z ogólnymi regułami zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Dotyczy to także wynagrodzenia chorobowego wypłacanego przez pracodawcę na podstawie art. 92 kodeksu pracy. Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) wymienia okoliczności, przez które pracownik nie nabywa prawa do zasiłku, a tym samym do wynagrodzenia chorobowego. Jedna z takich negatywnych przesłanek dotyczy pracownika chorego z powodu stanu upojenia alkoholowego. Tak więc ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy (i również wynagrodzenie chorobowe) nie przysługuje za okres pierwszych pięciu dni tej niezdolności (art. 16 ustawy zasiłkowej). Jeśli więc lekarz orzeknie o niezdolności do pracy przez ten właśnie okres, pracownik w ogóle nie otrzyma świadczenia chorobowego, przy czym okres ten będzie się liczył do okresu zasiłkowego. Natomiast w razie dłuższej niezdolności z powodu choroby zasiłek lub wynagrodzenie chorobowe przysługuje dopiero począwszy od szóstego dnia.

Kod 152

Do wykazania wysokości wypłaconych świadczeń́ oraz przerw w opłacaniu składek za osoby ubezpieczone służy raport ZUS RSA. W raporcie tym za dany miesiąc wykazuje się okresy pobierania świadczeń wypłaconych w tym miesiącu wraz z kwotą tych świadczeń – niezależnie od tego, jakiego miesiąca dotyczą. Pracownika, który w danym miesiącu zaliczył absencję chorobową i uzyskał z tego tytułu odpowiednie świadczenie, wykazuje się z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia oraz z kodem przypisanym konkretnemu rodzajowi świadczenia i przerwy. Przykładowo pracownika, któremu wypłacono wynagrodzenie chorobowe finansowane ze środków pracodawcy, oznacza się kodem świadczenia/przerwy 331. Z kolei pracownika, który pobrał zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego kodem 313.
W raporcie ZUS RSA informuje się ZUS również o rodzajach przerw w opłacaniu składek. Do takich należą: urlop bezpłatny (kod 111), urlop wychowawczy (kod 121 lub 122), okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku (kod 151), okres nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy (kod 152).
Jeżeli pracownik ma orzeczoną niezdolność do pracy wywołaną chorobą, ale nie przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe ani zasiłek chorobowy, np. z powodu trwania okresu wyczekiwania lub właśnie nadużycia alkoholu, to mamy do czynienia z usprawiedliwioną, ale niepłatną nieobecnością w pracy. Do jej oznaczenia służy kod 151. Przy okresie przerwy oznaczonej tym kodem okres ”od„ i ”do„ nie może wykraczać poza pierwszy i ostatni dzień miesiąca, za który sporządzony jest raport. [przykład]

przykład

Bez wynagrodzenia chorobowego
Pracownikowi wystawiono zaświadczenie lekarskie z kodem literowym C„, opiewające na okres od 18 do 20 marca (trzy dni). Ponieważ za ten okres nie przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe, pracodawca za marzec sporządzi na niego raport ZUS RSA z kodem tytułu 0110 0 0 i kodem przerwy w opłacaniu składek 151. ©℗
Nieco inaczej wykazuje się pracownika i jego absencję w przypadku, gdy choroba spowodowana nadużyciem alkoholu trwa dłużej niż pięć dni. Wówczas pracownik ma prawo do właściwego mu świadczenia chorobowego za okres począwszy od szóstego dnia orzeczonej niezdolności do pracy. Takiego pracownika płatnik składek wykazuje w raporcie ZUS RSA dwukrotnie, podając zarówno kod przerwy w opłacaniu składek, jak i kod świadczenia/przerwy:
  • 331: w przypadku wypłaty wynagrodzenia chorobowego, lub
  • 313: w razie wypłaty zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek tylko za jeden dzień

W opisywanej sytuacji pracownik otrzymał zwolnienie lekarskie wystawione na sześć dni. Lekarz wpisał na nim kod literowy C. W 2019 r. pracownik w wieku 50+ chorował już łącznie przez 14 dni, a więc wyczerpał już należny mu wymiar dni wynagrodzenia chorobowego płatnego z funduszy pracodawcy. Ze względu na to, że jego niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu, za pierwsze pięć dni tego zwolnienia, tj. za okres od 4 do 8 marca, nie otrzyma zasiłku chorobowego. Będzie mu przysługiwał jedynie za ostatni dzień zwolnienia. tj. za 9 marca. Załóżmy, że 29 marca pracownik otrzyma ten zasiłek razem z wynagrodzeniem za pracę w wysokości 87,44 zł.
W raporcie ZUS RSA za marzec pracodawca wykaże tego pracownika:
  • z kodem przerwy w opłacaniu składek – 151, okresem od 11 do 15 marca i liczbą dni – 5,
  • z kodem świadczenia i przerwy – 313, okresem od 16 do 16 marca, liczbą dni zasiłkowych 1 i kwotą wypłaconego zasiłku chorobowego 87,44 zł.
Podstawa prawna:
Art. 6, art. 16, art. 53 ust. 1, art. 57 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 20 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych oraz innych dokumentów (Dz.U. poz. 2495).