Z uwagi na specyfikę pracy w naszym zakładzie pracownicy wykonują pracę zarówno w pomieszczeniach, jak i na otwartej przestrzeni. W związku ze zbliżającym się okresem zimowym pojawia się pytanie: czy przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy regulują minimalne temperatury dopuszczalne na stanowiskach pracy? Czy w przypadku pracy wykonywanej na zewnątrz pracodawca ma jakieś szczególne obowiązki z zakresu bhp?
Zapewnienie odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach, w których jest wykonywana praca, to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy w zakresie bhp. Temperatura ta powinna być dostosowana do metod realizacji zadań/obowiązków przez pracowników oraz związanego z tym wysiłku fizycznego.

Pod dachem…

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy, nie niższą jednak niż 14°C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura ta nie może być jednak niższa niż 18°C. Wynika to z par. 30 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: r.o.b.h.p.).
Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny, oddział zamiejscowy w Białymstoku, w wyroku z 20 września 2001 r., odstąpienie przez pracodawcę od wykonania obowiązku zapewnienia pracownikom odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy może być usprawiedliwione jedynie względami technologicznymi, a nie jego sytuacją ekonomiczną (sygn. akt SA/Bk 75/01, Pr.Pracy 2002/3/35, LEX nr 51203).

…i na zewnątrz

Nieco inne wymogi w zakresie bhp dotyczą prac wykonywanych na zewnątrz lub w pomieszczeniach nieogrzewanych. Zgodnie z par. 44 załącznika nr 3 do r.o.b.h.p. tego rodzaju stanowiska pracy powinny być tak zorganizowane i usytuowane, aby pracownicy byli chronieni przed zmieniającymi się warunkami atmosferycznymi, a zwłaszcza przed niekorzystną temperaturą, opadami i wiatrem. Ponadto pracodawca musi zapewnić pomieszczenie, w którym pracownicy będą mogli się rozgrzać, podgrzać posiłek, a także zmienić odzież. Temperatura w takim pomieszczeniu nie może być niższa od 16°C, a całkowita jego powierzchnia musi wynosić co najmniej 8 m2.
W przypadku gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym zorganizowanie takich pomieszczeń nie jest możliwe, pracodawca powinien zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej (np. koksowniki).
Ponadto, jeżeli między 1 listopada a 31 marca, czyli w okresie zimowym (niepokrywającym się z zimą kalendarzową), prace wykonywane są na otwartej przestrzeni, to zgodnie z par. 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (dalej: r.p.p.n.), pracodawca powinien również zapewnić posiłki pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym, który w ciągu zmiany roboczej powoduje efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet. Jeżeli zaś temperatura otoczenia spada poniżej 10°C, to stosownie do postanowień par. 4 ust. 1 r.p.p.n. pracodawca powinien zapewnić gorące napoje. [ramka]
Pracodawca nie powinien również zapominać o odpowiednich środkach ochrony indywidualnej dla pracowników, o których mowa w art. 2376 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.), a w szczególności ocieplanej odzieży chroniącej ich przed warunkami atmosferycznymi (np. kurtką, czapką, rękawicami itp.).

Reakcja zatrudnionego

Co może zrobić pracownik, którego pracodawca lekceważy przytoczone powyżej przepisy bhp? Zgodnie z art. 210 k.p. ma prawo skorzystać z podstawowego uprawnienia związanego z bhp, czyli powstrzymać się od wykonywania pracy. Powinien jednak niezwłocznie powiadomić o tym przełożonego. Za czas uzasadnionego niewykonywania pracy będzie mu przysługiwało pełne wynagrodzenie.
Niezależnie od powyższego pracodawca, który nie realizuje obowiązków wynikających z przepisów bhp, zgodnie z art. 283 par. 1 k.p. podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Wydatek energetyczny – jak go zmierzyć
Istnieje wiele metod pomiaru wydatku energetycznego, za pomocą których możemy określić, czy nie są przekraczane obowiązujące normy. Metody te są bardzo zróżnicowane i mają różny stopień wiarygodności (począwszy od najprostszych: chronometrażowo-tabelarycznych, skończywszy na bardziej skomplikowanych i kosztownych – metodach kalorymetrii pośredniej lub bezpośredniej, wymagających specjalistycznej aparatury). Do najczęściej wykorzystywanych przez pracodawców do samodzielnej analizy należy metoda chronometrażowo-tabelaryczna według Lehmanna. Metoda ta polega na przeprowadzeniu „fotografii dnia pracy” pracownika, tj. na sporządzeniu zestawienia wszystkich czynności wykonanych przez pracownika w ciągu zmiany roboczej, wraz z czasem ich wykonywania, przyporządkowaniu im podanych w tabelach wartości kalorycznych, a następnie ich podsumowaniu. Takie obliczenie pozwala określić, jak ciężką pracę wykonuje pracownik, oraz podjąć ewentualne działania zmierzające do jego odciążenia. ©℗
Podstawa prawna
Art. 210, art. 2376 par. 1, art. 283 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).
Par. 30 załącznika nr 3, par. 44 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).
Par. 3 ust. 1, par. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60, poz. 279).