Subskrybuj nas na Youtube
Pracodawca nie musi podawać przyczyny odwołania pracownika ze stanowiska, jeśli to odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Jeżeli jednak do odwołania dochodzi w wyniku likwidacji stanowiska pracy, odwołanemu pracownikowi przysługuje odprawa.
Odwołanie pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, a tym samym rozwiązanie z nim stosunku pracy, należy zasadniczo do sfery swobodnego uznania organu, który go powołał. Fakt, że korzystając z gwarantowanej przepisami swobody obsadzania stanowisk na podstawie powołania organ powołujący dokonuje odwołania z tego stanowiska i nie uzasadnia tego np. poziomem wykonywania przez pracownika obowiązków służbowych czy inną przyczyną leżącą po stronie pracownika, nie oznacza, iż w danym przypadku dochodzi do rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika. Do odwołania może bowiem dojść bez przyczyny leżącej po którejś ze stron stosunku pracy.
Jeśli więc odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem stosunku pracy, nie można wymagać, aby podmiot odwołujący wskazywał jego przyczynę. Przyczynę odwołania należy podać wtedy, gdy następuje ono bez zachowania okresu wypowiedzenia, i to zarówno bez winy, jak i z winy pracownika, to znaczy z przyczyn określonych w art. 52 lub art. 53 kodeksu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 2004 r., sygn. akt I PK 704/03).
To nie powód do uniknięcia wypłaty
Choć pracodawca nie ma w tym przypadku obowiązku podawania przyczyny odwołania, które jest równoznaczne z wypowiedzeniem, to nie może się on uwolnić od obowiązku wypłaty odprawy przewidzianej w ustawie o zwolnieniach grupowych jedynie przez twierdzenie, że do odwołania doszło bez żadnej przyczyny. Następstwem takiej postawy pracodawcy jest przejście na niego ciężaru dowodu w zakresie przyczyny dokonanego odwołania, która wyłącza prawo do świadczeń pracowniczych.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 23 lipca 2009 r., sygn. akt II PK 30/09 [ramka 1], brak obowiązku wskazania przyczyny uzasadniającej odwołanie nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że do odwołania, a w konsekwencji do rozwiązania stosunku pracy doszło z przyczyn niedotyczących pracowników. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że niewskazanie przyczyn odwołania leżących po stronie pracownika nie może być rozumiane jako rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika.
RAMKA 1
Ważne orzecznictwo Sądu Najwyższego
Uchwała z 10 stycznia 2007 r., sygn. akt III PZP 6/06
Odwołanie nie wymaga uzasadnienia, jeżeli jest dokonane z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Wyrok z 23 lipca 2009 r., sygn. akt II PK 30/09
Przepisy z 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników stosuje się do stosunków pracy z powołania.
Pracodawca nie ma obowiązku podawania przyczyny odwołania pracownika ze stanowiska, które jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Jednak nie może on uwolnić się od obowiązku wypłaty odprawy i podobnych do niej świadczeń związanych z rozwiązaniem stosunku pracy jedynie przez twierdzenie, że do odwołania doszło bez żadnej przyczyny. Następstwem takiej postawy pracodawcy jest przejście na niego ciężaru dowodu w zakresie przyczyny dokonanego odwołania, która wyłącza prawo do świadczeń pracowniczych.
Ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników nie zawiera definicji przyczyn niedotyczących pracowników. Kryterium negatywne przyjęte w ustawie o zwolnieniach grupowych jako podstawa jej stosowania sprawia, że katalog przyczyn zwolnień grupowych jest bardzo szeroki i trudny do precyzyjnego zdefiniowania. Można jednak przyjąć, że są to przyczyny dotyczące pośrednio bądź bezpośrednio pracodawcy. Mogą mieć one zróżnicowany charakter, począwszy od ekonomiczno-finansowych, przez organizacyjno-strukturalne, skończywszy na technologiczno-ekologicznych. Przyczynami zwolnień grupowych są też upadłość bądź likwidacja pracodawcy. Przy czym dla zastosowania przepisów ustawy nie jest istotne wyłącznie to, czy dochodzi do rozwiązania stosunków pracy z określoną przepisami tej ustawy liczbą pracowników, ale także to, jakie są przyczyny uzasadniające rozwiązanie tych stosunków pracy.
RAMKA 2
Za podstawę służy wysokość wynagrodzenia
Zarówno w razie zwolnień grupowych, jak i zwolnień indywidualnych pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
● jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż dwa lata;
● dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od dwóch do ośmiu lat;
● trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad osiem lat.
Wysokość odprawy nie może jednak przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Zgodnie natomiast z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 listopada 2008 r., sygn. akt III UK 57/08, nieuprawniony jest pogląd, że przyczyny niedotyczące pracownika to również takie okoliczności, które nie są związane z żadną ze stron stosunku pracy.
Uznanie, że odwołanie, a w konsekwencji rozwiązanie stosunku pracy na wyższym stanowisku w służbie cywilnej miało miejsce z przyczyn niedotyczących pracownika byłoby uzasadnione w przypadku, gdy do odwołania doszło np. z powodu zmian organizacyjnych (likwidacja lub reorganizacja komórek organizacyjnych, zmiana zakresu działania urzędu lub jego komórek, podyktowana sytuacją ekonomiczną konieczność redukcji zatrudnienia, np. przez m.in. ograniczenie liczby wyższych stanowisk). [przykład 1]
PRZYKŁAD 1
Reorganizacja urzędu...
W związku z reorganizacją urzędu nastąpiła likwidacja dwóch komórek organizacyjnych. Zadania realizowane przez te komórki zostały przydzielone pozostałym komórkom urzędu, a dyrektorzy likwidowanych zostali odwołani ze stanowisk. W takim przypadku należy uznać, że do odwołania doszło z przyczyn niedotyczących pracowników.
Nie można natomiast zakwalifikować jako przyczyny niedotyczącej pracownika sytuacji, gdy do odwołania ze stanowiska dochodzi wyłącznie na skutek swobodnego uznania organu powołującego, nawet w przypadku gdy liczba odwołanych w ten sposób pracowników spełnia kryteria ilościowe określone w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. [przykład 2]
PRZYKŁAD 2
...i inne przyczyny
W ramach reorganizacji urzędu nastąpiła zmiana jego struktury organizacyjnej. Likwidacji uległa część komórek organizacyjnych. Z częścią pracowników likwidowanych komórek rozwiązano stosunki pracy. Odwołani zostali także dyrektorzy likwidowanych komórek. Zwolnienia spowodowane reorganizacją spełniły kryteria zwolnień grupowych. W czasie reorganizacji dyrektor generalny podjął decyzję o odwołaniu dyrektora komórki, której nie dotyczyły zmiany organizacyjne (nie ulegała likwidacji, nie zmieniał się zakres jej zadań). Na miejsce odwołanego pracownika został powołany nowy (spoza urzędu). W tej sytuacji, pomimo że do odwołania doszło w warunkach zwolnień grupowych, brak jest podstaw do uznania, iż do rozwiązania stosunku pracy doszło z przyczyn niedotyczących pracownika.
Wysokość odprawy zależy od stażu pracy u pracodawcy rozwiązującego stosunek pracy. Zakładowy staż pracy ustala się w taki sam sposób, w jaki ustalany jest staż, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony oraz umowy na czas określony.
Co się wlicza
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy wysokość odprawy, wlicza się pracownikowi także okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 k.p., a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika. [przykład 3]
PRZYKŁAD 3
Sposób liczenia stażu pracy
Pracownik był zatrudniony w ministerstwie X od 1 stycznia 2007 r. 1 stycznia 2017 r. przeniesiono go w trybie art. 64 ustawy o służbie cywilnej do resortu Y. 1 kwietnia 2017 r. został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora departamentu (na dotychczas zajmowanym stanowisku udzielono urlopu bezpłatnego na czas powołania). W grudniu 2017 r., wskutek reorganizacji urzędu, zlikwidowano komórkę organizacyjna, w której był zatrudniony pracownik. W konsekwencji odwołano go ze stanowiska. Ustalając wysokość odprawy należy uwzględnić okres zatrudnienia w resorcie X jak i w resorcie Y na stanowisku niebędącym wyższym stanowiskiem w s.c. przypadający przed powołaniem. Staż pracy będzie wynosił więc ponad osiem lat. W konsekwencji będzie mu przysługiwała odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę.
Podstawa prawna
Art. 53a ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1889 ze zm.).
Art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1474 ze zm.).