Burmistrz, powołując się na szczególnie uzasadniony powód, odwołał mnie z funkcji dyrektora szkoły w trakcie roku szkolnego przed upływem 5-letniej kadencji. W tej samej placówce jestem również nauczycielką dyplomowaną, zatrudnioną na podstawie mianowania. Burmistrz uważa, że odwołanie oznacza rozwiązanie stosunku pracy. Zamierzam oddać sprawę do sądu pracy. Czego mogę się domagać? Czy rzeczywiście odwołanie powoduje taki skutek, jak twierdzi burmistrz?
Odwołanie dyrektora szkoły w szczególnie uzasadnionych przypadkach, tj. w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1943 ze zm., dalej u.s.o.), nie skutkuje rozwiązaniem stosunku pracy. Dochodzi bowiem wtedy jedynie do zmiany jego treści. Odwołany dyrektor zostaje pozbawiony funkcji i uprawnień związanych z kierowaniem placówką i powraca na poprzednio zajmowane stanowisko. W tym przypadku wchodzą także w grę konsekwencje finansowe. Były szef szkoły w ramach wynagrodzenia nie będzie otrzymywał dodatku funkcyjnego. Gdy odwołanie ze stanowiska na podstawie art. 38 ust. 1 pkt 2 u.s.o. nastąpiło niezgodnie z prawem, osobie odwołanej przysługuje prawo do odszkodowania.
Kontynuacja zatrudnienia
Powyższy pogląd potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 19 maja 2011 r. (sygn. akt I PK 267/10). W tym orzeczeniu stwierdził on, że powierzenie stanowiska dyrektora zatrudnionemu w szkole nauczycielowi jest tylko okresową zmianą dotychczasowych warunków zatrudnienia. Sąd podkreślił, że powierzenie funkcji kierowniczej nie jest aktem nawiązania stosunku pracy na stanowisku dyrektora, niezależnie od tego, czy powierza się ją nauczycielowi zatrudnionemu w danej szkole, czy też niepozostającemu uprzednio w stosunku pracy z tą placówką. Skoro – jak twierdzi SN – objęcie funkcji nie wiąże się z nawiązaniem nowego stosunku pracy, to odwołanie nie powoduje tym samym jego rozwiązania. Co więcej, nie następuje także zmiana podstawy zatrudnienia z mianowania na powołanie. W myśl bowiem art. 36a ust. 1 u.s.o. stanowisko dyrektora szkoły powierza organ prowadzący szkołę. Natomiast zgodnie z art. 36 ust. 1 u.s.o. szkołą kieruje nauczyciel mianowany lub dyplomowany, któremu powierzono stanowisko dyrektora.
Treść tych przepisów nie oznacza powołania w rozumieniu art. 68 kodeksu pracy. Przepisy ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela nie przewidują bowiem możliwości zatrudnienia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego na podstawie powołania. Czytelniczka zaś, obejmując funkcję, była i jest obecnie nauczycielem dyplomowanym (por. wyrok SN z 6 grudnia 2005 r., sygn. akt III PK 96/05).
Reasumując, powierzenie nauczycielowi stanowiska dyrektora szkoły powoduje w sferze zatrudnienia nałożenie na niego za jego zgodą dodatkowych obowiązków i przyznanie mu dodatkowych uprawnień, a więc wpływa na treść jego stosunku pracy wynikającego z nominacji albo umowy o pracę.
Prawo do odszkodowania
W u.s.o. brakuje uregulowań dotyczących dochodzenia ewentualnych roszczeń związanych z niezgodnym z prawem odwołaniem z funkcji dyrektora szkoły. Przyjmuje się jednak, że przysługuje mu roszczenie o odszkodowanie, z tym że w orzecznictwie SN ukształtowały się dwie linie orzecznicze dotyczące jego wysokości.
Od 2015 roku dominuje pogląd, że nauczycielowi odwołanemu ze stanowiska kierowniczego w szkole niezgodnie z warunkami określonymi w art. 38 ust. 1 pkt 2 u.s.o. przysługuje odszkodowanie w wysokości nie niższej od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a nie w wysokości sumy utraconego za taki okres dodatku funkcyjnego. Punktem wyjścia jest to, że choć odwołanie nie oznacza wypowiedzenia warunków pracy lub płacy, to jednak jest to czynność w wysokim stopniu zbliżona do niego. Stanowi bowiem jednostronną, niekorzystną dla pracownika, zmianę warunków pracy. Zmiana ta dotyczy treści stosunku pracy nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora szkoły, gdyż pozbawia go funkcji i uprawnień organu zarządzającego szkołą oraz w istotny sposób uszczupla należne wynagrodzenie za pracę, pozbawiając go dodatku funkcyjnego.
W razie wypowiedzenia warunków zatrudnienia nie musi dojść do rozwiązania stosunku pracy. Może on być bowiem kontynuowany na nowych warunkach – jeśli pracownik je przyjmie. To z kolei nie wyklucza możliwości dochodzenia przez niego roszczenia odszkodowawczego. Dlatego nauczycielowi odwołanemu z funkcji dyrektora szkoły przysługuje roszczenie o odszkodowanie na podstawie odpowiednio stosowanych art. 45 par. 2 w związku z 42 par. 1 i art. 471 k.p. (por. uchwały SN z: 3 lutego 1993 r., sygn. akt I PZP 71/92 i 5 maja 1993 r., sygn. akt I PZP 15/93 oraz wyrokach z: 19 maja 2009 r., sygn. akt II PK 288/08, 7 maja 2015 r., sygn. akt III PK 130/14, 18 sierpnia 2015 r., sygn. akt III PK 155/14).
W wysokości dodatku
Według drugiej linii orzeczniczej odszkodowanie może być równe trzykrotnej wysokości utraconego dodatku funkcyjnego. Uważa się bowiem, że najbardziej zbliżony charakter mają unormowania dotyczące umowy o pracę na czas określony zawarte w art. 50 par. 3 i 4 k.p. Nie mogą być one jednak stosowane wprost, ponieważ dotyczą rozwiązania stosunku pracy, a nie odwołania ze stanowiska z zachowaniem dalszego zatrudnienia. W tej sytuacji należy zastosować art. 38 u.s.o. w związku z art. 50 par. 3 i 4 k.p. W orzecznictwie podkreśla się, że skoro pracownik traci tylko dodatek funkcyjny, to odszkodowanie powinno być równe temu dodatkowi (por. uchwałę SN z 3 lutego 1993 r., sygn. akt I PZP 71/92, wyroki SN z: 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt II PK 195/13, 14 listopada 1996 r., sygn. akt I PKN 17/96, 9 maja 1997 r., sygn. akt I PKN 138/97 i 10 stycznia 2003 r., sygn. akt I PK 74/02, postanowienie SN z 13 września 2005 r., sygn. akt I PK 95/05).
WAŻNE
Powierzenie nauczycielowi stanowiska dyrektora szkoły oznacza nałożenie na niego – za jego zgodą – dodatkowych obowiązków i przyznanie mu dodatkowych uprawnień, a więc wpływa na treść jego stosunku pracy wynikającego z nominacji albo umowy o pracę.
Podstawa prawna
Art. 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
Art. 36 ust. 1, art. 36a ust. 1, art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1943 ze zm.).
Art. 10 ust. 5–6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1379).
