U pracodawcy prowadzącego duży zakład produkcyjny doszło do wypadku, w wyniku którego pracownik stracił dłoń podczas obsługi jednej z maszyn. Czy pracodawca w takiej sytuacji powinien zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy? Czy takie zawiadomienie ma charakter czysto formalny, czy należy się spodziewać wizyty inspektora pracy w zakładzie? Jakie konsekwencje grożą pracodawcy w sytuacji, gdy zatai przed Państwową Inspekcją Pracy fakt, że doszło do takiego zdarzenia?



Amputacja dłoni to ponad wszelką wątpliwość wypadek ciężki. W takiej sytuacji zdarzenie nie może pozostać prywatną sprawą pracodawcy. Należy o nim zawiadomić właściwego miejscowo okręgowego inspektora pracy, jak również prokuratora. Zawiadomienie takie wiąże się z kontrolą, jaką inspektor przeprowadzi w związku z wypadkiem. Próba zatajenia zdarzenia przed PIP i niepoinformowanie o wypadku jest przestępstwem zagrożonym karą grzywny lub ograniczenia wolności.
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. W zależności od jego skutków można wyróżnić kilka kategorii wypadków przy pracy. Najpoważniejszy to oczywiście wypadek śmiertelny. Za wypadek tego typu uznaje się nie tylko taki, gdzie śmierć nastąpiła w chwili zdarzenia, np. upadek z wysokości. Jest nim również taki wypadek, w związku z którym śmierć poszkodowanego nastąpiła w okresie sześciu miesięcy od zdarzenia. Z kolei w razie wypadku ciężkiego następuje ciężkie uszkodzenie ciała naruszające podstawowe funkcje organizmu i całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. W sytuacji gdy w wyniku tego samego zdarzenia poszkodowane zostały przynajmniej dwie osoby, jest to wypadek zbiorowy.
Wypadek przy pracy – szczególnie śmiertelny lub ciężki – rodzi po stronie pracodawcy określone obowiązki. W pierwszej kolejności niezbędne jest zapewnienie poszkodowanemu pierwszej pomocy. Wynika to z art. 2091 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666, dalej: k.p.), zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Niezbędne jest również podjęcie działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie. Można do nich zaliczyć np. wyłączenie maszyn oraz urządzeń z ruchu, odcięcie zasilania maszyn energią.
Miejsce wypadku powinno zostać należycie zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych. Zabezpieczenie to dotyczy również możliwości niepotrzebnego uruchomienia maszyny i innych urządzeń technicznych, których ruch uległ zatrzymaniu w związku z wypadkiem.
O wypadku zbiorowym, śmiertelnym i ciężkim pracodawca lub osoba przez niego wyznaczona powinna zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy. Zanim pracodawca uzna, że nie będzie robił kłopotu okręgowemu inspektorowi pracy, powinien mieć świadomość, iż zaniechanie zawiadomienia o takim zdarzeniu jest sankcjonowane przez ustawę z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137, dalej: k.k.). Zgodnie z art. 221 k.k., kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub nie sporządza albo nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności. Brak takiego zawiadomienia stanowi również wykroczenie z kodeksu pracy zagrożone grzywną do 30 tys. zł.
Termin na zawiadomienie inspektora nie jest dowolny. Wypadek powinien być zgłoszony niezwłocznie, z uwzględnieniem konieczności udzielenia w pierwszej kolejności pomocy poszkodowanemu oraz zabezpieczenia miejsca wypadku.
Obowiązkiem pracodawcy w związku z wypadkiem jest też przeprowadzenie postępowania powypadkowego zmierzającego do ustalenia jego okoliczności i przyczyn. Protokół powypadkowy sporządzony w związku z tym postępowaniem powinien zostać doręczony właściwemu inspektorowi pracy.
Zawiadomienie okręgowego inspektora pracy o wypadku przy pracy nakłada na urząd obowiązek podjęcia określonych działań. Z całą pewnością czynność zarejestrowania zdarzenia w związku ze zgłoszeniem nie będzie jedyną reakcją PIP. Okręgowy inspektor pracy wyznaczy bowiem inspektora legitymującego się właściwymi kwalifikacjami do zbadania zgłoszonego zdarzenia. Owo badanie oznacza w praktyce kontrolę prowadzoną w oparciu o przepisy ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 640 ze zm.). Kontrola ta oznacza wizytę inspektora pracy na miejscu zdarzenia. Z całą pewnością telefoniczne zapewnienia pracodawcy o opanowaniu sytuacji i przesłaniu wszelkiej oczekiwanej dokumentacji inspektorowi nie spowodują, że nie uda się on na miejsce zdarzenia.
Postępowanie kontrolne związane z badaniem okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy obejmuje w szczególności oględziny miejsca wypadku, w tym badanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie zdarzenia. W jego toku inspektor ustala ponadto, czy u kontrolowanego miały miejsce w przeszłości zdarzenia o podobnych okolicznościach, jak również czy określono wówczas właściwe przyczyny wypadku i wskazano środki profilaktyczne, adekwatne do tych przyczyn oraz czy zastosowano je w praktyce.
Kontrola kończy się sporządzeniem protokołu. W jego treści umieszcza się szczegółowe informacje o poszkodowanym w wypadku oraz opis odnoszący się do okoliczności przebiegu wypadku. W ramach tego opisu inspektor podaje datę oraz godzinę wypadku ze wskazaniem, w której godzinie czasu pracy pracownika wypadek miał miejsce oraz czy była to normalna godzina pracy, czy nadliczbowa.
W zależności od ustaleń kontroli inspektor pracy wydaje środki prawne przewidziane w ustawie o PIP w celu wymuszenia na podmiocie kontrolowanym zmian w zakresie stwierdzonego stanu faktycznego. Uwzględniając charakter kontroli w związku z wypadkiem przy pracy, pracodawca może się spodziewać decyzji wstrzymania prac czy eksploatacji maszyn bądź decyzji skierowania pracowników do innych prac. Ponadto w przypadku gdy inspektor pracy stwierdzi, że pracodawca zaniechał poinformowania PIP o zdarzeniu (informacja w tym zakresie pochodziła np. od pracowników zakładu), wówczas ma prawo skierowania do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 221 k.k.
Ważne
Inspektor pracy ustala, czy u kontrolowanego miały miejsce w przeszłości wypadki przy pracy, czy określono wówczas właściwe przyczyny wypadku i wskazano środki profilaktyczne oraz czy zastosowano je w praktyce.