Na początku warto zaznaczyć, że uprawnienia pracownika ochrony w stosunku do klienta sklepu są uzależnione od posiadanej przez niego legitymacji. Od 1 stycznia 2014 roku istnieją dwa rodzaje takich dokumentów – legitymacja pracownika ochrony oraz legitymacja kwalifikowanego pracownika ochrony. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 11 grudnia z 2013 roku szczegółowo regulują zakres uprawnień przyznawanych na podstawie każdego z tych dokumentów.
Ochroniarz niekwalifikowany – (prawie) zwykły obywatel
Pracownicy ochrony, których najczęściej spotykamy podczas naszych codziennych zakupów w sklepie, zazwyczaj nie posiadają specjalistycznych kwalifikacji zawodowych. Zasadniczo jednym warunkiem, aby otrzymać legitymację pracownika ochrony, jest obecnie posiadanie zaświadczenia o niekaralności. Jak można się domyślać brak odpowiednich kwalifikacji przekłada się również na ograniczony zakres uprawnień tych ochroniarzy.
Ochroniarz niekwalifikowany ma prawo:
• wezwać klienta do opuszczenia sklepu w sytuacji, gdy do szło do zakłócenia porządku;
• wylegitymować klienta w celu ustalenia jego tożsamości;
• zatrzymać osobę, która stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także chronionego mienia, do czasu przyjazdu Policji na miejsce zdarzenia.
Powyższe kompetencje przysługują pracownikowi ochrony wyłącznie w czasie i w związku z wykonywaniem zadań ochrony osób i mienia.
Ochroniarz kwalifikowany – prawo do użycia broni
W przypadku ochroniarza kwalifikowanego szerszy jest zarówno zakres kompetencji, jak i warunków które taka osoba musi spełnić, aby otrzymać odpowiednią legitymację (patrz ramka). Kwalifikowany pracownik ochrony może wykonywać swoje obowiązki jedynie na podstawie wpisania na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej. Jest również zobowiązany do odbywania regularnych (co 5 lat) szkoleń.
Ochroniarz kwalifikowany może korzystać z tych samych uprawnień co zwykły pracownik ochrony, a ponadto ma prawo do:
• użycia środków przymusu bezpośredniego - siły fizycznej, pałki służbowej, psa służbowego, paralizatora etc. (w ściśle określonych przypadkach, o których mowa w art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie osób i mienia);
• użycia lub wykorzystania broni palnej (w ściśle określonych przypadkach, o których mowa w art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie osób i mienia).
• posiada obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
• ukończyła 21 lat;
• ukończyła co najmniej gimnazjum;
• ma pełną zdolność do czynności prawnych;
• nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne i nie toczy się przeciwko niej postępowanie karne o takie przestępstwo;
• posiada nienaganną opinię wydaną przez właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji
• posiada zdolność fizyczną i psychiczną do wykonywania zadań, stwierdzoną orzeczeniami lekarskim i psychologicznym, których ważność nie upłynęła;
• posiada przygotowanie teoretyczne i praktyczne w zakresie wyszkolenia strzeleckiego, samoobrony, technik interwencyjnych oraz znajomość przepisów prawa związanych z wykonywaniem ochrony osób i mienia.
Interwencja ochroniarza w sklepie – jak się zachować
Pierwszym krokiem w przypadku zatrzymania przez pracownika ochrony powinna być prośba o okazanie legitymacji służbowej. Dzięki temu zorientujemy się czy mamy do czynienia ze zwykłym pracownikiem ochrony, czy też ochroniarzem kwalifikowanym, który posiada szerszy zakres uprawnień.
Po drugie, należy pamiętać, że ochroniarz (bez względu na jego zakres kompetencji) nie ma prawa nas przeszukać ani też przesłuchać. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy sami zgodzimy się na pokazanie zawartości naszego plecaka lub torebki.
Ponadto należy pamiętać, że ochroniarz może zatrzymać klienta podejrzanego o dokonanie kradzieży dopiero w momencie, gdy przekroczy on linię wyjścia lub kas. Takie zatrzymanie musi być również uzasadnione – np. nagraniem z monitoringu. Pracownik ochrony nie ma więc prawa do wyrywkowego sprawdzania wybranych klientów.
Ochroniarz niekwalifikowany co do zasady może więc jedynie zatrzymać podejrzanego klienta i powiadomić o tym fakcie Policję. W tym czasie nie ma prawa do stosowania jakichkolwiek środków przymusu bezpośredniego. Takie prawo ma natomiast ochroniarz wykwalifikowany, ale tylko w uzasadnionych sytuacjach - np. gdy klient będzie próbował zbiec z miejsca zdarzenia, zaatakuje ochronę lub też nie będzie chciał podporządkować się wydanym poleceniom.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221, z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 11 grudnia 20134 r. w sprawie legitymacji pracowników ochrony