Jak zmienił się program studiów prawniczych w ostatnich kilku latach? Jak odpowiadacie państwo z jednej strony na oczekiwania studentów, a z drugiej na wymogi rynku pracy?

Dwa lata temu na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego przeprowadziliśmy reformę studiów prawniczych. Naszym głównym celem było przeciwdziałanie negatywnym skutkom masowości kształcenia oraz odpowiedź na wyzwania zmieniającego się świata i rynku pracy.

Od czego państwo zaczęli?

Punktem wyjścia dla reformy było określenie profilu absolwenta – wskazanie, jaką wiedzę i jakie umiejętności powinien posiadać po ukończeniu studiów. Następnie dostosowaliśmy do tego program kształcenia. Wprowadzane zmiany miały na celu przede wszystkim zwiększenie indywidualizacji procesu dydaktycznego (co było odpowiedzią na masowość), a także wzmocnienie kompetencji miękkich i umiejętności praktycznych – przy jednoczesnym zachowaniu solidnego kształcenia w zakresie podstaw teoretycznych prawa: jego kontekstów historycznych, filozoficznych i socjologicznych.

Aby to osiągnąć, znacząco ograniczyliśmy liczbę osób przyjmowanych na pierwszy rok. Ta decyzja umożliwiła zmianę charakteru zajęć – z dominujących wcześniej (długich) wykładów przeszliśmy do szerokiego wachlarza zajęć interaktywnych. Wprowadziliśmy konwersatoria, warsztaty, zajęcia projektowe oraz tutoring. Równolegle zmieniliśmy również formy weryfikacji wiedzy – odchodząc od dominacji testów na rzecz metod pozwalających ocenić także umiejętności praktyczne, takie jak argumentacja i rozumowanie prawnicze.

Warto podkreślić, że trzy elementy tej reformy – liczba studentów, forma zajęć i sposób sprawdzania efektów kształcenia – są ze sobą ściśle powiązane. W warunkach masowych studiów trudno zapewnić każdemu studentowi udział w interaktywnych formach zajęć czy rzetelnie ocenić jego rzeczywiste umiejętności. Zresztą taki kierunek zmian odpowiada oczekiwaniom studentek i studentów, co ustaliliśmy również w badaniach ankietowych, a także jest on zgodny z wymogami rynku.

Reforma była również okazją do kompleksowego przeglądu naszej oferty dydaktycznej.

Jaką mają państwo dzisiaj ofertę?

Na studiach stacjonarnych oferujemy obecnie niemal 200 kursów specjalizacyjnych do wyboru – rozłożonych na różne lata studiów. To propozycje o zróżnicowanej tematyce: od przedmiotów takich jak Sztuczna inteligencja i prawo czy Praktyczna retoryka prawnicza, po kursy w języku angielskim, jak Post-Conflict Police Reform in Practice, Arguing Rights Cases in Practice, czy Create – Protect – Innovate: Bringing Ideas to Market (oferowany we współpracy z WIPO). Oferujemy kursy w ramach Szkół Praw Obcych, zajęcia przygotowujące do konkursów Moot Court oraz zajęcia praktyczne w Studenckiej Poradni Prawnej.

Naszym celem jest stworzenie możliwości budowania indywidualnej ścieżki edukacyjnej – dopasowanej do zainteresowań i planów zawodowych każdej osoby studiującej. W nowym modelu kontynuujemy to, co od lat było doceniane przez naszych studentów: elastyczność w wyborze przedmiotów, grup zajęciowych i terminów egzaminów, przy jednoczesnej bogatej ofercie przedmiotów prowadzonych przez uznane autorytety akademickie, praktyków, reprezentantów wielu zawodów prawniczych.

A co nowego planujecie państwo w kolejnym roku akademickim?

Zadań na nowy rok jest dużo, ale wspomnę o trzech z nich. W duchu troski o rozwijanie praktycznych umiejętności studentów, planujemy poszerzenie pilotażowego modelu praktyk, który zainaugurowaliśmy w 2025 r. we współpracy z Sądem Rejonowym dla Krakowa-Podgórza. Zależy nam na tym, aby osoby odbywające praktyki były w większym stopniu włączane w realne działania sądu – tak, by praktyka przyczyniała się do rozwoju zarówno kompetencji prawniczych, jak i umiejętności pracy zespołowej. Testowany we współpracy z Sądem Rejonowym dla Krakowa-Podgórza nowy model praktyk będzie ulepszany i szerzej aplikowany. W roku akademickim 2025/2026 planujemy także opracowanie ogólnego systemu ewaluacji praktyk – chcemy lepiej rozumieć, jak faktycznie przebiegają praktyki, i na tej podstawie wypracować określone standardy jakości. Kolejnym ważnym projektem, który podejmiemy w najbliższym roku, będzie stworzenie Kodeksu Dobrych Praktyk Egzaminacyjnych.

Czyli?

Inicjatywa ta wynika bezpośrednio z założeń naszej polityki kształcenia i stanowi odpowiedź na dużą różnorodność dydaktyczną WPiA – gdzie ponad 30 jednostek prowadzi zajęcia dydaktyczne. Celem kodeksu będzie uporządkowanie i ujednolicenie zasad przeprowadzania egzaminów, przy zachowaniu autonomii prowadzących. Pierwsze kroki w tym kierunku zostały już podjęte przez Wydziałową Radę Samorządu Studentów, która przeprowadziła wśród studentów ankietę dotyczącą doświadczeń egzaminacyjnych. Nadchodzący rok poświęcimy na przygotowanie dokumentu we współpracy z ekspertami w zakresie pedagogiki szkolnictwa wyższego oraz – co równie ważne – w szerokim dialogu ze społecznością akademicką. Chcemy również coraz bardziej otwierać się na współpracę ze szkołami średnimi.

Jak ta współpraca ma przebiegać?

W ramach projektu Prawo na co dzień, zrealizowanego już w 2025 roku, WPiA odwiedziły grupy z 35 szkół ponadpodstawowych z Małopolski. Oferowaliśmy im udział w symulacjach rozpraw sądowych, warsztatach tematycznych oraz spacerach po naszych historycznych budynkach. Równolegle nasi wykładowcy odwiedzali szkoły, prowadząc wykłady na tematy istotne dla współczesnego społeczeństwa – od prawa nowych technologii po zagadnienia związane z prawami człowieka. Zależy nam na rozwijaniu tego kierunku działalności. Chcemy dzielić się z młodymi ludźmi wiedzą i doświadczeniem zgromadzonym na WPiA, a jednocześnie odpowiadać na ich potrzeby, pytania i oczekiwania wobec prawa i edukacji prawniczej. Dlatego nadchodzący rok akademicki będzie poświęcony dalszemu rozwojowi tego podejścia – zarówno w wymiarze organizacyjnym, jak i merytorycznym.

A jakie wsparcie przewiduje państwa uczelnia dla studentów? Z jakimi problemami najczęściej się mierzą?

Wśród wyzwań, z którymi mierzą się dziś osoby studiujące, istotne miejsce zajmują problemy związane z dobrostanem psychicznym. To zjawisko nie jest specyficzne wyłącznie dla WPiA – wpisuje się w szersze, ogólnokrajowe i międzynarodowe trendy. Dodatkowe trudności mogą jednak wynikać ze specyfiki samych studiów prawniczych: dużej elastyczności programu, konieczności podejmowania samodzielnych decyzji i zarządzania własną ścieżką edukacyjną, co dla wielu młodych osób okazuje się niemałym wyzwaniem.

Na jaką pomoc można liczyć?

Na szczęście Uniwersytet Jagielloński dysponuje sprawnie działającym systemem wsparcia na poziomie centralnym. Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji oferuje profesjonalną pomoc psychologiczną dla wszystkich osób studiujących, niezależnie od wydziału. Równolegle funkcjonuje Centrum Dostępności, które nie tylko koordynuje przyznawanie tzw. racjonalnych dostosowań (czyli modyfikacji zasad studiowania dla osób z niepełnosprawnościami lub szczególnymi potrzebami), ale też wspiera studentów w zakresie efektywnego uczenia się i planowania. Kolejną istotną jednostką jest inicjatywa Bezpieczni UJ, dbająca o bezpieczeństwo, przeciwdziałanie dyskryminacji i promowanie równego traktowania w społeczności akademickiej. Na Wydziale Prawa i Administracji te rozwiązania są rozwijane i uzupełniane przez własne, wydziałowe inicjatywy.

Jakie na przykład?

Przykładem może być program Mój Starszak, stworzony z inicjatywy studentów. Osoby rozpoczynające naukę na pierwszym roku mogą w jego ramach zgłosić się po wsparcie do starszego kolegi lub koleżanki z wyższych lat, którzy pełnią rolę nieformalnych mentorów – pomagają w sprawach organizacyjnych, dzielą się doświadczeniem i doradzają, jak odnaleźć się w realiach studiów prawniczych. To cenne wsparcie, bo trudno o lepszego przewodnika niż ktoś, kto sam niedawno przeszedł tę samą drogę. Szczególną rolę we wspieraniu studentów odgrywa także kurs tutoringu, wprowadzony dwa lata temu i dziś uznawany za jeden z wyróżników WPiA UJ.

Na czym on polega?

Przeszkoleni w tym zakresie pracownicy wydziału współpracują indywidualnie ze studentami przez dwa semestry – na podstawie wspólnie ustalonego planu. Celem może być np. napisanie artykułu naukowego, przygotowanie wniosku grantowego, prezentacja na konferencji czy inne akademickie wyzwania. Jednak tutoring to nie tylko wsparcie merytoryczne – to także możliwość dopasowania tempa, formy i zakresu współpracy do indywidualnych możliwości i potrzeb danego studenta. Tutoring w naturalny sposób wpisuje się w założenia całej reformy studiów – odejście od masowości, większe zindywidualizowanie procesu dydaktycznego, realne wsparcie w rozwoju.

W ramach wspomnianej wcześniej reformy programu studiów na kierunku prawo wprowadziliśmy nowy, obowiązkowy przedmiot realizowany w pierwszym semestrze – Vademecum prawnika. Jego celem jest ułatwienie osobom rozpoczynającym studia orientacji w złożonej strukturze uczelni, w tym w zasadach regulaminowych, ofercie dydaktycznej oraz działaniu kluczowych jednostek pomocowych, takich właśnie jak Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji, Centrum Dostępności czy inicjatywa Bezpieczni UJ. Chodzi o to, by najważniejsze informacje wspierające proces studiowania – organizacyjne, administracyjne, ale i psychologiczne – docierały do wszystkich już na samym początku. Obecnie bowiem wiele osób doświadcza swoistej kakofonii informacyjnej, trudności w odnalezieniu się w nowym środowisku akademickim oraz rozproszenia źródeł wiedzy o dostępnych formach wsparcia. Vademecum prawnika ma na celu nie tylko uporządkowanie tych informacji, ale także wspierać integrację nowo przyjętych studentek i studentów oraz ułatwić im start na wydziale.

Jak oceniają państwo współpracę z resortem nauki – jakie problemy udało się rozwiązać przez ostatnie półtora roku, a jakiego wsparcia oczekujecie?

Współpraca z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego odbywa się przede wszystkim na poziomie centralnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z perspektywy naszego wydziału uczestniczymy m.in. w konsultacjach projektów aktów prawnych przygotowywanych przez Ministerstwo, a także korzystamy z realizowanych przez nie programów – jak choćby z doktoratów wdrożeniowych, w których bierzemy aktywny udział jako beneficjenci. W szerszym kontekście systemowego wsparcia dla szkolnictwa wyższego dostrzegamy potrzebę rozwiązania problemu tzw. fikcyjnych studentów. Choć zjawisko to dotyczy głównie innych kierunków niż prawo, jego skutki wpływają na funkcjonowanie całego systemu akademickiego. Jest to wyzwanie wymagające przemyślanych, ogólnopolskich działań regulacyjnych, które pozwolą uczelniom jeszcze skuteczniej realizować swoje zadania dydaktyczne i naukowe. Niezmiennie potrzebny jest również stały dialog i lepsza koordynacja działań pomiędzy uczelniami a ministerstwem.