Wyroki w sprawach karnych. RPO zabrał głos

„Ustawodawca zredukował uzasadnienie do funkcji czysto pragmatycznych i ściśle procesowych, całkowicie lekceważąc pozostałe wartości, jakie spełnia część motywacyjna wyroku w systemie prawa, w samym państwie i jego społeczeństwie” – stwierdził o wyrokach w sprawach karnych rzecznik praw obywatelskich prof. Marcin Wiącek.

Swoje stanowisko rzecznik zajął w związku z toczącymi się w Sejmie pracami nad poselskim projektem nowelizacji kodeksu postępowania karnego, który znosi obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach, według wzoru ustalonego w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości. Projekt złożyli posłowie Polski 2050 – Trzeciej Drogi. Inspiracją była wcześniejsza petycja Naczelnej Rady Adwokackiej.

RPO poparł poselską propozycję. „W obliczu zapaści autorytetu sądownictwa, z jakim wymiar sprawiedliwości boryka się od kilku lat, szczególnie aspekt przejrzystości i komunikatywności rozstrzygnięć, jawi się jako konieczność i szczególne wyzwanie w aspekcie przywracania praworządności” – napisał, przypominając liczne zastrzeżenia wobec formularzy sygnalizowane przez prawników. Stwierdził m.in., że „w sprawach wieloosobowych i wielowątkowych formularze nie dały właściwego instrumentarium procesowego dla zrealizowania standardu prawa do rzetelnego procesu” oraz że „formularz uzasadnienia został spetryfikowany z elementów argumentacyjnych, ograniczony do roli sprawozdawczej”, co z kolei uniemożliwia pełną kontrolę prawidłowości rozumowania sądu na etapie apelacji.

„Forma równoważnikowa zdań odbiera zaś należytą powagę uzasadnieniu sędziowskiemu, utwierdzając społeczeństwo w arbitralności podjętych rozstrzygnięć, utrudnia komunikację sądu z obywatelem i resztą społeczeństwa. Formalna, techniczna forma sprzyja poczuciu separacji władzy sędziowskiej od społeczeństwa, w tym poprzez użytą, bezosobową formę językową – także dehumanizacji człowieka osądzanego” – czytamy ponadto w opinii.

Przypomnijmy, nie wszyscy praktycy oceniają formularze negatywnie – za ich utrzymaniem opowiadał się m.in. sędzia Piotr Mgłosiek („Wyroki na formularzach mogą odejść do lamusa”, DGP nr 89/2024).©℗