Rzecznik praw obywatelskich prof. Marcin Wiącek pisze do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara z prośbą o zmianę przepisów uchwalonych w nowelizacji kodeksu karnego w lipcu 2022 r. Na ich podstawie sądy przy wymierzaniu kary dożywotniego pozbawienia wolności mogą dodatkowo orzec całkowity zakaz przedterminowego zwolnienia skazanego. Zdaniem RPO to rozwiązanie jest niezgodne z konstytucją oraz europejską konwencją praw człowieka i znacząco ogranicza prawo skazanego do sądu.

Profesor Marcin Wiącek w swoim apelu wspomina o odpowiedzi, którą w maju ub.r. otrzymał od ówczesnego ministra sprawiedliwości. Zbigniew Ziobro wskazał, że zakaz warunkowego przedterminowego zwolnienia nie oznacza automatycznie skazania więźnia na przebywanie w zakładzie zamkniętym do końca jego dni. Do jego dyspozycji pozostaje jeszcze wnioskowanie o prawo łaski ze strony prezydenta. Zdaniem Ziobry ten instrument pozwala na realizację założeń zawartych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) oraz pozwala prezydentowi na skrócenie kary skazanemu, który przeszedł proces resocjalizacji.

RPO całkowicie nie zgadza się z tym poglądem i zauważa, że prezydenckie prawo łaski ma arbitralny charakter, w żadnym stopniu nie zależy od stopnia resocjalizacji skazanego i jest w rękach organu władzy wykonawczej, a nie sądowniczej. Natomiast, zgodnie z orzecznictwem TK oraz ETPC, to sąd powinien oceniać, czy w postawie więźnia da się dostrzec poprawę i czy w związku z tym zasługuje on na warunkowe zwolnienie z dalszego odbywania kary.

Marcin Wiącek podkreśla, że kara więzienia ma na celu nie tylko odstraszyć od popełniania przestępstw, ale również umożliwić skazanemu przejście procesu przemiany dającej szansę na powrót do społeczeństwa. Natomiast obowiązujące dziś przepisy pozwalają na „operowanie karą rozumianą jako odpłata za zło, które stało się udziałem skazanego. Kara taka nastawiona jest zatem na realizację tylko jednej przesłanki w postaci prewencji generalnej w ujęciu negatywnym – służy odstraszeniu innych od popełniania takich przestępstw”.

Dodatkowe zastrzeżenia budzi to, że pomimo wejścia nowelizacji kodeksu karnego w życie z początkiem października 2023 r., to na jej podstawie wydłużono okresy ubiegania się o przedterminowe zwolnienie także tym, którzy już odbywali swoje kary.©℗