Czy rada adwokacka może zwolnić pełnomocnika z urzędu?

To sąd, a nie okręgowa rada adwokacka, decyduje o zwolnieniu adwokata z obowiązku reprezentowania strony – orzekł Sąd Najwyższy.

Problem prawny dotyczył zwolnienia pełnomocnika procesowego powołanego z urzędu. Pojawił się w sporze o przyznanie adwokatowi kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wnioskowała o to adwokat, która w trakcie trwania procesu została z tego obowiązku zwolniona przez okręgową radę adwokacką. ORA wyznaczyła również nowego pełnomocnika w jej miejsce. Wcześniej na zwolnienie pierwszej pełnomocniczki nie zgodził się sąd. Kiedy więc adwokat wystąpiła o przyznanie jej kosztów, sąd nie uwzględnił tego wniosku. Uznał, że skoro zmiana pełnomocnika z urzędu nie nastąpiła na podstawie decyzji sądu, lecz decyzji ORA, a więc w innym trybie niż opisany w art. 118 par. 3 kodeksu postępowania cywilnego (patrz: grafika), a wynagrodzenie zostało już przyznane nowo ustanowionemu adwokatowi, dotychczasowemu nie będzie ono przysługiwać. Sąd wskazał również, że w takiej sytuacji wzajemne rozliczenie między dotychczasowym a obecnym pełnomocnikiem jest ich własną sprawą.

Adwokat K. odwołała się od tego postanowienia, żądając zasądzenia stosownej kwoty z tytułu udzielenia pomocy prawnej z urzędu. Rozpatrujący to odwołanie poziome ten sam SR we Włocławku zdecydował się na skierowanie do Sądu Najwyższego następującego pytania prawnego: „Czy zwolnienie przez ORA występującego dotychczas w postępowaniu pełnomocnika procesowego strony, ustanowionego przez sąd z urzędu, oraz wyznaczenie w jego miejsce przez ORA nowego pełnomocnika procesowego z urzędu jest prawnie skuteczne w sytuacji, gdy taka decyzja ORA podjęta jest samodzielnie, tj. bez uprzedniego wniosku sądu o wyznaczenie nowego pełnomocnika procesowego strony oraz gdy wcześniej Sąd oddalił już wniosek dotychczasowego pełnomocnika procesowego o zwolnienie go od obowiązku zastępowania strony w procesie na zasadzie art. 118 par. 3 k.p.c. a contrario?”. Sąd pytający wskazał na problemy z wykładnią, jako że z jednej strony przepisy art. 28 ust. 2 ustawy – Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1184 ze zm.) przewidują praktycznie wyłączne prawo właściwej ORA do zwolnienia z obowiązków adwokata z urzędu, ale z kolei art. 118 par. 3 k.p.c. przesuwa decyzję o zmianie pełnomocnika na sąd, pozostawiając samorządowi tylko sprawę wyznaczenia innego adwokata z urzędu.

SN, obradując w składzie trzech sędziów, uznał, że to jednak sąd jest organem, który decyduje o skuteczności zmiany pełnomocnika z urzędu. Orzekł bowiem w uchwale, że właściwa ORA, do której adwokat ustanowiony przez sąd skierował wniosek o zwolnienie z obowiązku zastępowania strony w postępowaniu, nie ma prawa zwolnić go z tego obowiązku.

Tym samym wniosek adwokata do ORA o zwolnienie go z obowiązków pełnomocnika z urzędu nie może być samodzielnie rozpatrzony przez organ adwokatury. Nawet jeśli zostanie zaakceptowany, to w sprawie musi się jeszcze wypowiedzieć sąd i to w praktyce do niego należy ostateczna decyzja, czy adwokat ma nadal pełnić swoje obowiązki z urzędu, czy już nie.©℗

orzecznictwo