Nowy Kodeks karny 2023. Jakie zmiany od 1 października? [LISTA]

Zmiany w Kodeksie karnym, które weszły w życie 1 października 2023 r. zaostrzają wiele przepisów dotyczących m.in. prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, gwałtu, kierowania grupą terrorystyczną czy spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Co zmieniło się w Kodeksie karnym po 1 października?

Likwidacja kary 25 lat więzienia

Nowelizacja Kodeksu karnego wprowadza:

• likwidację kary 25 lat pozbawienia wolności;
• elastyczny wymiar kar od 1 miesiąca do 30 lat pozbawienia wolności;
• karę dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia.

Bezwzględne dożywocie

Zakaz warunkowego zwolnienia wobec osoby skazanej na karę dożywotniego pozbawienia wolności będzie możliwy w wypadku:

• czynu popełnionego po wcześniejszym prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na dożywotnie pozbawienie wolności albo pozbawienie wolności na co najmniej 20 lat;
• gdy charakter i okoliczności czynu oraz postępowanie i charakter sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.

Wyższe kary za najcięższe przestępstwa

Nowelizacja kodeksu karnego zaostrza odpowiedzialność karną wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności seksualnej i własności.

Chodzi o takie przestępstwa, jak:

• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu;
• bójka i pobicie;
• rozbój;
• zgwałcenie dziecka;
• zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem;
• zgwałcenie z następstwem w postaci śmierci ofiary;
• gwałt na kobiecie ciężarnej;
• gwałt z posługiwaniem się bronią;
• gwałt z nagrywaniem przebiegu czynu;
• kierowanie grupą terrorystyczną.

Wyższe grzywny

Co do zasady najniższa liczba stawek dziennych wynosi 10. Reforma wprowadza jednak odstępstwo od tej reguły: jeżeli przestępstwo zagrożone jest zarówno grzywną, jak i karą pozbawienia wolności, grzywnę wymierza się w wysokości nie niższej niż:

• 50 stawek - jeżeli czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku
• 100 stawek – jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat
• 150 stawek – jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.

Podwyższenie progu wykroczenia

Kradzież, paserstwo czy niszczenie mienia do kwoty 800 zł będzie tylko wykroczeniem, a nie przestępstwem. Przed 1 października ta granica wynosiła 500 zł.

Odpowiedzialność karna nieletnich

Nieletni, którzy po ukończeniu 14 lat, a przed ukończeniem 15 lat, dopuszczą się czynu zabronionego w postaci zabójstwa typu kwalifikowanego (art. 148 § 2 lub 3), a okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego, będą mogli odpowiadać oni na zasadach określonych w kodeksie karnym.

Obligatoryjny przepadek pojazdu mechanicznego

W przypadku popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, sąd będzie zobowiązany orzec przepadek pojazdu, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia.

Sąd może odstąpić od zastosowania środka karnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach (art. 178a Kodeksu karnego).

Wyjątek stanowi przypadek prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości w warunkach recydywy – wówczas do przepadku pojazdu dochodzi niezależnie od stopnia stanu nietrzeźwości

Jeśli przepadek pojazdu byłby niemożliwy z powodu zbycia pojazdu, utraty lub zniszczenia, wówczas sąd orzeka przepadek równowartości pojazdu. W przypadku, w którym pojazd nie stanowiłby wyłącznej własności sprawcy, orzeka się nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000,00 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Zmiany te wejdą w życie dopiero 14 marca 2024 r.

Nowe typy przestępstw

Reforma kodeksu karnego wprowadza nowe typy przestępstw:

• przyjęcie zlecenia zabójstwa (dodany art. 148a k.k.);
• uchylanie się od wykonania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki (dodany art. 244c k.k.);
• przygotowanie do zabójstwa (dodany art. 148 § 5 k.k.).

Fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie przestępstwa

Zmiany w kodeksie karnym podnoszą sankcję za umyślne przestępstwo fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego. Sprawca podlega teraz karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (wcześniej kara była łagodniejsza - sprawca podlegał karze grzywny lub karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2).