Naruszenie obowiązków pracowniczych to kwestia, która nie zawsze ogranicza się jedynie do ścian zakładu pracy. Okazuje się, że zachowanie współpracowników podczas spotkań towarzyskich na delegacji lub w życiu prywatnym może, w pewnych okolicznościach, stanowić naruszenie zasad współżycia społecznego.
- Czy zachowanie współpracowników podczas spotkań towarzyskich na delegacji można w pewnych okolicznościach uznać za naruszenie zasad współżycia społecznego?
- Jak należy rozumieć naruszenie zasad współżycia społecznego?
- Jakie zachowanie poza miejscem pracy może stanowić naruszenie zasad współżycia społecznego?
Czy zachowanie współpracowników podczas spotkań towarzyskich na delegacji można w pewnych okolicznościach uznać za naruszenie zasad współżycia społecznego?
Okazuje się, że tak. Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 maja 2023 roku (sygn. akt: I PSK 99/22). Zagadnienie prawne, które zdaniem skarżących wymagało rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy dotyczyło konieczności dokonania oceny przez Sąd czy zachowanie pracownika, który nie jest objęty żadnym reżimem odpowiedzialności dyscyplinarnej, podjęte poza czasem pracy oraz poza zakładem pracy, a także niezwiązane z pracą i niestanowiące czynu zabronionego w rozumieniu kodeksu karnego i niepowodujące chociażby potencjalnej straty u pracodawcy, może stanowić naruszenie obowiązku przestrzegania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Jak należy rozumieć naruszenie zasad współżycia społecznego?
W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że ustawodawca nie przewidział katalogu zasad współżycia społecznego, do których przestrzegania zobligowany byłby każdy pracownik. Pojęcie to jest szerokie i zasady te mogą mieć charakter zarówno ogólny (zasady wynikające z powszechnych norm etycznych, jak np. zakaz używania przemocy względem współpracowników, zakaz obrażania innych pracowników), jak i szczególny, określony przez samego pracodawcę np. w zakładowym kodeksie etycznym. Co więcej, obowiązek przestrzegania zasad współżycia społecznego obejmuje także obowiązek powstrzymywania się przez pracowników od zachowań, które mogłyby powodować konflikty między współpracownikami bądź prowadzić do antagonizmów między nimi.
Jakie zachowanie poza miejscem pracy może stanowić naruszenie zasad współżycia społecznego?
Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń podkreślił, że zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego poza miejscem pracy, ale i poza czasem pracy musi mieć silne, aksjologiczne uzasadnienie. A zatem można zarzucić pracownikowi naruszenie zasad współżycia społecznego, gdy mimo tego, że znajduje się on fizycznie poza zakładem pracy i w czasie, kiedy nie wykonuje on czynności jako pracownik, pozostaje on jednak funkcjonalnie w sferze praw zawodowych, a jego naganne zachowanie rzutuje na stosunki między pracownikami lub między pracownikami a pracodawcą (wyrok z dnia 23 października 2019 r., sygn. akt: II PK 69/18. Taka sytuacja miała miejsce w omawianym stanie faktycznym, w którym skarżący powodowie przebywający na delegacji poza granicami kraju, po pracy, wygłaszali rasistowskie i ksenofobiczne hasła. W ocenie sądu II instancji, jak i Sądu Najwyższego takie zachowanie skarżących naruszało zasady współżycia społecznego, godziło w wizerunek pracodawcy i rzutowało na relacje z pracodawcą. Nadmienić należy, że pracownicy przebywali w hotelu wynajętym przez pracodawcę oraz nosili kurtki z logo pracodawcy, tym samym ich identyfikacja z firmą, dla której pracowali, było ułatwione. Jednocześnie zachowanie pracowników mogło wpływać negatywnie na jakość wykonywanej zespołowo pracy, gdyż mogło rodzić antagonizmy w miejscu pracy, wśród innych zatrudnionych.
Podsumowanie
Okazuje się, że nie tylko oczywiste naruszenia obowiązków pracowniczych, takie jak m.in.: brak sumiennego i starannego wykonywania pracy, nieprzestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego porządku, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy czy też tajemnicy przedsiębiorstwa może stanowić podstawę wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. Pracownik musi zachowywać się w sposób odpowiedni, tak by nie naruszyć zasad współżycia społecznego poza miejscem i czas pracy, przestrzegając szeroko rozumianych zasad współżycia społecznego. Choć zasady te nie są wprost określone, to jednak w judykaturze i literaturze ustalono pewien katalog tych zasad. W dużym uproszczeniu stwierdzić można, że pracownik podejmując swoje działania i pozostając jednocześnie funkcjonalnie w sferze praw zawodowych, musi uwzględniać czy nie rzutują one negatywnie na relacje ze współpracownikami bądź z pracodawcą.