Nowe możliwości dla radców prawnych. Na złożenie skargi mają mało czasu

Do 4 sierpnia radcowie prawni mogą składać skargi o wznowienie zakończonych postępowań w sprawach cywilnych i ponowne rozstrzygnięcie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

O takiej możliwości informuje na swojej stronie internetowej Kancelaria Radcy Prawnego Marta Tadrowska-Brzoszczyk z Tucholi. Powołuje się na przepisy kodeksu postępowania cywilnego dopuszczające wznowienie postępowania w sprawie, w której orzeczenie zapadło na podstawie przepisu zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny oraz na wyroki TK z 19 kwietnia 2023 r. w sprawie SK 85/22 oraz z 20 kwietnia 2023 r. w sprawie SK 53/22.

Przypomnijmy, w pierwszym z tych wyroków TK wyeliminował z obrotu prawnego par. 8 rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 68), dotyczący wynagrodzenia wyliczanego od wartości przedmiotu sprawy.

Dzień później TK stwierdził również niekonstytucyjność par 4. ust. 1 wspomnianego rozporządzenia w zakresie, w jakim różnicuje stawki dla pełnomocników z urzędu i z wyboru.

W szczegółowym opracowaniu przygotowanym przez radców prawnych Martę Tadrowską-Brzoszczyk oraz Adama Brzoszczyka (którzy doprowadzili do wydania wyroku TK z 20 kwietnia br.) znajdziemy wskazówki co do sposobu, w jakim powinien działać radca prawny.

Skargę o wznowienie wnosi się do sądu, który wydał orzeczenie, w terminie trzech miesięcy od opublikowania wyroku TK. Pierwszy wyrok został opublikowany w Dzienniku Ustaw z 27 kwietnia br., termin do wznowienia postępowania na jego podstawie upływa więc 27 lipca br. Drugi wyrok został ogłoszony 4 maja 2023 r., co oznacza, że na złożenie skargi jest czas do 4 sierpnia br.

Jeśli sąd przychyli się do żądania, ponownie ustali wysokość wynagrodzenia radcy prawnego z urzędu – tym razem w wysokości przewidzianej przez rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.), a nie wynikającej z zakwestionowanego przez TK przepisu rozporządzenia o urzędówkach.

Inicjatywa kancelarii, a nie samorządu

Autorzy opracowania zastrzegają, że powyższy opis stanowi wyłącznie ich pogląd na tryb dochodzenia „wyrównania” kosztów pomocy prawnej z urzędu w sprawach cywilnych, ustalonych i przyznanych w wysokości poniżej stawki minimalnej opłat za czynności radców prawnych.

– Nie słyszałam, aby zapadły już jakiekolwiek orzeczenia w przedmiocie skarg o wznowienie na podstawie kwietniowych wyroków TK, ale wiem, że takie skargi zostały złożone – informuje DGP mec. Marta Tadrowska-Brzoszczyk. I dodaje, że radcowie prawni, którzy zapoznali się z tymi wyrokami, pytają o możliwość domagania się „wyrównania” wynagrodzenia za sprawy z urzędu, przyznanego na podstawie przepisów, które uznano za niekonstytucyjne. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z istnienia kwietniowych wyroków TK oraz z możliwości złożenia skargi o wznowienie dotyczącej prawomocnych kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Władze samorządowe nie informują o tym, a na swoim facebookowym profilu taką informację udostępniła jedynie Okręgowa Izba Radców Prawnych w Szczecinie. Ta, w komunikacie skierowanym do swoich członków, opracowanie kancelarii z Tucholi określa jako „wnikliwe”, zaś złożenie skarg o wznowienie postępowań „poddaje pod rozwagę”. Krajowa Rada Radców Prawnych nie zajmowała w tej sprawie stanowiska.

– Jako samorząd koncentrujemy się na systemowym rozwiązaniu problemu wynagrodzeń radców prawnych, a zwłaszcza wynagrodzeń pełnomocników z urzędu oraz nieodpłatnej pomocy prawnej. Mamy za sobą pierwsze spotkania i rozmowy na ten temat z kierownictwem Ministerstwa Sprawiedliwości. Przekonujemy resort, że cały system wymaga poprawy, aby zapewniał właściwą ochronę i jakość usług prawnych tym obywatelom, których nie stać na samodzielne zatrudnienie profesjonalnego pełnomocnika – mówi radca prawny Zbigniew Tur, wiceprezes KRRP.

Inicjatywę kancelarii radcowskiej komplementuje adwokat Filip Tohl, członek Stowarzyszenia Adwokackiego „Defensor Iuris”.

– W postępowaniu karnym wznowienie postępowania jest możliwe tylko na rzecz strony, ale w cywilnym nie ma żadnych ograniczeń. W mojej opinii jak najbardziej jest uzasadnione, aby składać skargi, o których piszą państwo radcowie. Nie wiemy oczywiście, jak podejdą do nich sądy, ale nie przekonamy się, jeśli nie spróbujemy – mówi mec. Tohl.

Adwokaci mają gorzej

TK w odrębnych wyrokach kwestionował też przepisy rozporządzenia o urzędówkach adwokackich. Marta Tadrowska-Brzoszczyk zwraca uwagę, że orzeczenia „adwokackie” mają inną specyfikę – dotyczą tylko niektórych stawek w sprawach karnych, a nie mechanizmu odsyłającego do całej listy stawek w różnych postępowaniach, jak to było w wyroku „radcowskim” z 20 kwietnia br.

– Skargę (o wznowienie postępowania – red.) mogą wnieść obecnie tylko radcowie prawni – uważa mec. Tadrowska-Brzoszczyk. Jak dodaje, adwokatom, ponieważ nie zostało względem dotyczącego ich rozporządzenia wydane orzeczenie w sprawie niekonstytucyjności stawek w postępowaniach cywilnych, nie otworzył się jeszcze termin do wznowienia postępowań (chociaż oczywiście wyrok radcowski powinien wpływać na stanowisko sądów dotyczące spraw w toku, w których pełnomocnikami są adwokaci).

– Radcowie prawni mają lepszą sytuację, mogą bowiem powołać się na konkretny wyrok dotyczący różnicowania stawek. Adwokaci musieliby stosować argumentację per analogiam, powołując się na orzeczenie dotyczące radców i taką samą rolę obu grup zawodowych. Natomiast według mojej wiedzy w TK jest już skarga, która dotyczy całego mechanizmu różnicowania stawek adwokatów z urzędu i wyboru. Być może zostanie rozstrzygnięta jeszcze w tym roku – mówi Tohl. ©℗