Czy przepisy przewidujące prawo do zadośćuczynienia dla członków rodziny osób, które straciły zdrowie w wyniku błędów medycznych, mogą obowiązywać wstecz? Oceni to Trybunał Konstytucyjny.

Czy przepisy przewidujące prawo do zadośćuczynienia dla członków rodziny osób, które straciły zdrowie w wyniku błędów medycznych, mogą obowiązywać wstecz? Oceni to Trybunał Konstytucyjny.

Problem zadośćuczynień dla bliskich osób poszkodowanych w wyniku błędów medycznych pojawia się w orzecznictwie od wielu lat. SN w kilku orzeczeniach wydanych przez Izbę Cywilną przyznawał takie zadośćuczynienie – tę kwestię rozstrzygnęły pięć lat temu następujące po sobie uchwały, podjęte przez skład siedmiu sędziów.

Sytuacja diametralnie zmieniła się w 2019 r., kiedy to Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN wydała uchwałę całkowicie przeciwną od dotychczasowych. Ten skład uznał, że zadośćuczynienie pieniężne bliskim się nie należy.

W efekcie w samym SN doszło do znaczącej rozbieżności w wykładni przepisów odnoszących się do kwestii dóbr osobistych, rozpatrywanych pod kątem roszczeń za utratę zdrowia dla bliskich poszkodowanego. Sprawa była o tyle poważna, że najczęściej tego typu sprawy dotyczyły odpowiedzialności lekarzy i szpitali za szczególnie poważne błędy medyczne, skutkujące trwałą i nierzadko całkowitą utratą zdrowia. Dlatego tą kwestią zajął się rzecznik praw pacjenta, który skierował do SN wniosek o rozstrzygnięcie problemu prawnego: czy osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, może przysługiwać zadośćuczynienie pieniężne?

Wniosek trafił do SN w 2019 r. Tymczasem w czerwcu 2021 r. została uchwalona nowelizacja kodeksu cywilnego, która wprowadziła nowy art. 4462. Przepis ten wprost przewiduje możliwość przyznania przez sąd członkom rodziny poszkodowanego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Wydawać by się mogło, że temat powinien być zamknięty, ale problemem pozostały wcześniejsze roszczenia, sprzed nowelizacji. Ustawa zmieniająca k.c. wyszła jednak naprzeciw tej kwestii i wprowadziła rzadko spotykaną w prawie cywilnym normę, że także w przypadku roszczeń powstałych przed jej wejściem w życie stosuje się nowy art. 4462 k.c.

Skład siedmiu sędziów Izby Cywilnej SN dostrzegł tu jednak problem konstytucyjny – co do zasady przepisy prawa cywilnego nie mogą obowiązywać wstecznie, nie stosuje się ich do zdarzeń mających miejsce przed ich wprowadzeniem. A taką właśnie sytuację przewidziała nowelizacja k.c.

SN zatem nie tylko nie rozstrzygnął problemu prawnego dotyczącego starszych roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne dla ofiar deliktów (w tym błędów medycznych), ale zdecydował się skierować do TK nowe pytanie prawne – tym razem o zgodność z konstytucją przepisu przewidującego działanie prawa do zadośćuczynienia dla członków rodziny poszkodowanego wstecz.©℗

orzecznictwo