I prezes Sądu Najwyższego odmówiła przyjęcia ślubowania od większości ławników wybranych przez Senat i tym samym pozbawiła ich możliwości uczestnictwa w składach orzekających. Czy przysługują jej tego typu kompetencje?
I prezes SN nie ma takich kompetencji. Procedura uzyskiwania statusu ławników SN jest dokładnie określona w prawie. Zgodnie z nią wyboru ławników dokonuje Senat, a akt ich ślubowania jest odbierany przez I prezesa SN. Ustawodawca wyraźnie określił zakres czynności poszczególnych uczestników tego postępowania. Przewidziano jedną czynność w postaci aktu wyboru, którą realizuje Senat, i drugą, która polega wyłącznie na odebraniu ślubowania. I w tej czynności, która jest wykonywana w ramach SN, nie zawiera się żadna inna, w tym także ocena czynności uprzednio dokonanej przez Senat. W procedurze odbioru ślubowania ustawodawca nie pozostawia po stronie SN możliwości dokonywania oceny, czy to, co zdarzyło się uprzednio, było prawidłowo wykonane.
I prezes SN wskazuje, że było to konieczne, bo pojawiły się wątpliwości, czy wybrane osoby spełniają ustawowe wymogi konieczne do wykonywania funkcji ławnika, przede wszystkim wymóg nieskazitelnego charakteru.
To jest oczywiście bardzo istotna okoliczność z punktu widzenia pełnienia urzędu przez ławnika. Posiadanie nieskazitelnego charakteru odnosi się zarówno do sędziów, jak i do ławników. Nie jest to jednak przesłanka, która w tej procedurze może podlegać weryfikacji. Nie jest to przesłanka, która mogłaby mieć wpływ na wykonanie czynności w postaci odebrania ślubowania od ławników wybranych przez Senat. Należy jednak pamiętać, że ławnik bierze udział w wyrokowaniu. I tak jak sędzia w tym zakresie jest niezawisły. Musi więc spełniać wszystkie kryteria niezawisłości. I dlatego, tak jak sędzia, podlega ocenie, czy jest godny wykonywać funkcję sądzenia. Mamy dwa tryby dokonania takiej oceny. Zgodnie z pierwszym nie wyznacza się ławnika do pełnienia obowiązków w przypadku ujawnienia okoliczności, które nie pozwalały na jego wybór. Ta niezdolność wiąże się z oceną jego predyspozycji, jego cech i w tym kontekście mieści się także nieskazitelność charakteru. Taką niezdolność można stwierdzić w każdym momencie. W efekcie ławnika nie wyznacza się do pełnienia obowiązków. Osoba zachowuje status ławnika, ale nie uczestniczy w orzekaniu.
A druga ścieżka?