Koszty komornicze mogą być zasądzone od dłużnika na rzecz wierzyciela także po zakończeniu sprawy w sądzie I instancji.
Takie rozstrzygnięcie zapadło w sprawie o wyegzekwowanie od gapowicza opłaty za przejazd komunikacją miejską bez ważnego biletu. Pasażer został przyłapany przez kontrolerów i obciążony kosztami biletu (3,80 zł) oraz opłatą dodatkową – 240 zł. Gmina, która była w tym wypadku organizatorem komunikacji miejskiej i wierzycielem gapowicza, skierowała przeciwko niemu nakaz zapłaty. Został on uznany za prawomocny przez sąd rejonowy po tym, jak pozwany pasażer nie odebrał z poczty nakazu, który po dwukrotnym awizowaniu wrócił do sądu. Należność skierowano do egzekucji, a komornik ustalił miejsce zamieszkania dłużnika, po czym wydał postanowienie o doręczeniu pod ten adres zawiadomienia o czynnościach egzekucyjnych. Z tego tytułu ustalił też koszty postępowania na 73,13 zł. Gmina wniosła więc o zasądzenie tych kosztów od pozwanego gapowicza. Jednak sąd rejonowy rozpoznający sprawę w I instancji oddalił ten wniosek, powołując się na art. 108 k.p.c. Zgodnie bowiem z tym przepisem sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.
Zdaniem sądu orzeczeniem kończącym postępowanie był w tym wypadku nakaz zapłaty i to w nim sąd orzekł o kosztach. Zaś poniesiony później przez powoda koszt opłaty należnej komornikowi z tytułu złożonego wniosku o doręczenie dokumentów nie wpisuje się w definicję kosztów procesu i nie został określony w przepisowym terminie przewidzianym w art. 109 par. 1 k.p.c. (tj. najpóźniej przed zamknięciem rozprawy w sądzie), a nie należy także do kosztów sądowych, skoro poniesiony został przez komornika.
Gmina odwołała się od tego orzeczenia, a rozpatrujący zażalenie Sąd Okręgowy w Krakowie dostrzegł w sprawie poważny problem prawny: czy rozliczenie opłaty należnej komornikowi z tytułu złożonego wniosku o doręczenie dokumentów może mieć podstawę prawną, a co za tym idzie czy poniesienie przez powoda po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie kosztów związanych z doręczeniem za pośrednictwem komornika uzasadnia zasądzenie tych kosztów od pozwanego? Sąd wskazywał na różnice poglądów w orzecznictwie w tej kwestii. Według pierwszego z nich zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami to na powoda, zamiast na sąd, został nałożony ciężar zwrócenia się do komornika o doręczenie nakazu zapłaty i poniesienia związanych z takim doręczeniem kosztów. Powyższe koszty obciążają zatem powoda, z tym że podlegają one późniejszemu rozliczeniu w ramach rozliczenia kosztów procesu. Drugi, przeciwny pogląd, akcentuje fakt, że koszty doręczenia są elementem niezbędnym kosztów służących dochodzeniu i obronie swoich praw przez stronę, stąd nie ma uzasadnienia ograniczenie w dochodzeniu tych kosztów. Jednak problem wynika także z tego, że obowiązujący obecnie art. 108 k.p.c., zmieniony w ramach nowelizacji procedury cywilnej w 2019 r., nie przewidział możliwości wystąpienia kosztów po orzeczeniu kończącym sprawę w danej instancji. Powstała więc swoista luka prawna, którą trzeba jednak wypełnić. Stąd pytanie prawne trafiło do Sądu Najwyższego.
SN, obradując na posiedzeniu niejawnym, w odpowiedzi wydał uchwałę, w której opowiedział się za drugim poglądem, i dopuścił zasądzanie kosztów po zakończeniu postępowania. Stwierdził, że poniesienie przez powoda kosztów związanych z doręczeniem za pośrednictwem komornika po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie uzasadnia zasądzenie tych kosztów od pozwanego na podstawie art. 1081 k.p.c.
Przepis powołany przez SN stanowi bowiem, że jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd, przed którym sprawa toczyła się w I instancji. Tym samym potwierdzono prawidłowość wcześniejszej praktyki sądowej, która stosowała ten przepis k.p.c. w drodze analogii, by zasądzić takie koszta, które strona poniosła już po wydaniu orzeczenia przez sąd I instancji. ©℗
orzecznictwo
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 października 2022 r., sygn. akt III CZP 96/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
