7 kwietnia 2022 r. ETPC orzekł o naruszeniu gwarantującego prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego art. 5 ust. 1 konwencji wobec osoby przebywającej w zamkniętym szpitalu psychiatrycznym.
Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, adiunkt w Poznańskim Centrum Praw Człowieka Instytutu Nauk Prawnych PAN
Wyrok w sprawie Miklić przeciwko Chorwacji (skarga nr 41023/19) przypomina, że sytuacja przymusowego odosobnienia dotyczy również osób znajdujących się w placówkach medycznych, a ich prawa podczas przymusowego pobytu w nich muszą być przestrzegane.
W czerwcu 2017 r. – na mocy decyzji właściwego sądu badającego zarzuty karne wobec niego – skarżący został umieszczony w szpitalu psychiatrycznym na okres sześciu miesięcy. Decyzja zapadła na podstawie opinii psychiatrów i psychologów oraz uwzględniała to, że skarżący był wówczas nieletni i niepoczytalny. Następnie jego pobyt w szpitalu psychiatrycznym był przedłużany. W tym czasie sam skarżący wystąpił do sądu z wnioskiem o zwolnienie go ze szpitala i zgodę na kontynuowanie leczenia poza nim. Sąd przekazał wniosek skarżącego o zwolnienie do szpitala, który jednak podważył niektóre ze stwierdzeń zawartych w zewnętrznej opinii medycznej przedłożonej przez skarżącego. To uzasadnienie odmowy zwolnienia ze strony szpitala nie zostało dostarczone skarżącemu – przedłożone zostało dopiero na samej rozprawie sądowej, na której odrzucono wniosek o sporządzenie aktualnej opinii medycznej i zdecydowano o dalszym przedłużeniu przymusowego pobytu w szpitalu psychiatryczny. Skarga konstytucyjna skarżącego do Trybunału Konstytucyjnego Chorwacji została uznana za niedopuszczalną.
Trybunał, uznając jednomyślnie naruszenie prawa skarżącego na podstawie art. 5 ust. 1 konwencji, wskazał na to, że sądy krajowe odrzuciły wniosek skarżącego o sporządzenie nowej, aktualnej opinii na temat jego stanu psychicznego. Zamiast tego oparły się na opiniach nieaktualnych i wzbudzających merytoryczne wątpliwości co do diagnozy, a zatem niespełniających wymogów zdefiniowanych we wcześniejszym orzecznictwie ETPC w podobnych sprawach. Trybunał podkreślił także, że podczas pierwszego przedłużenia przymusowego pobytu skarżącego w szpitalu psychiatrycznym sąd odwoławczy wskazał sądowi pierwszej instancji konieczność uzyskania aktualnej opinii medycznej, do czego ten sąd się nie zastosował mimo. Tymczasem w zachowaniu i kondycji psychicznej skarżącego zachodziły wówczas zmiany i konieczne było uzyskanie aktualnej opinii. Chorwackie ustawa dotycząca praw osób z zaburzeniami psychicznymi ustanawia co do zasady obowiązek uzyskania aktualnej opinii o stanie zdrowia psychicznego osoby przebywającej w zamknięciu, sporządzonej przez eksperta spoza placówki, której sytuacja dotyczy, za każdym razem, kiedy zapada decyzja o przedłużeniu stanu pozbawienia wolności lub gdy procedowany jest wniosek takiej osoby o zmianę trybu leczenia na poza szpitalny. W sprawie skarżącego wnioski o sporządzenie takiej opinii były odrzucane.
Trybunał zauważył, że ze względu na to, że osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne są szczególnie wrażliwe, procedury prowadzące do przymusowego umieszczenia ich w szpitalu psychiatrycznym muszą zawierać w sobie gwarancje zapobiegania arbitralności decyzji o takim przymusowym pozbawieniu wolności osobistej. ©℗
