W niedzielę wchodzą w życie długo oczekiwane zmiany w kodeksie cywilnym, które wprost umożliwią sądom przyznawanie zadośćuczynień bliskim osób m.in. w stanach wegetatywnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1509). To zmiana korzystna zwłaszcza dla rodzin tych, którzy ucierpieli w wyniku czynów zabronionych, bo do tej pory przyznanie świadczenia było zależne od interpretacji przepisów przez sądy.
Artykuł 4462 zostanie dodany do kodeksu dzięki prezydenckiej inicjatywie legislacyjnej. O zadośćuczynienie będą mogli się ubiegać członkowie rodziny osoby, która co prawda żyje, ale w wyniku czynu zabronionego doznała trwałego uszczerbku na zdrowiu. Chodzi więc m.in. o sytuacje, w której mamy do czynienia z uszkodzeniem mózgu i stanami wegetatywnymi. Do tej pory kodeks cywilny przewidywał rekompensatę jedynie w sytuacji, gdy poszkodowany zmarł.
Niektóre sądy decydowały się przyznawać zadośćuczynienia na zasadzie analogii, ale orzecznictwo było w tej kwestii bardzo rozbieżne. Niejednolicie traktowano to zagadnienie nawet na poziomie uchwał Sądu Najwyższego. W marcu 2018 r. powiększony skład Izby Cywilnej SN uznał, że przepisy zezwalają na przyznawanie zadośćuczynienia również w przypadku, gdy bliski żyje (sygn. akt III CZP 36/17, III CZP 69/17 i III CZP 60/17). Z kolei w październiku 2019 r. taką wykładnię odrzuciła Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (sygn. akt I NSNZP 2/19). Obie izby miały wydać w maju wspólną uchwałę, co się nie udało ze względu na zbyt rozbieżne stanowiska i brak porozumienia.
W przepisie nie określono konkretnych stawek, które sąd miałby przyznać bliskim w ramach zadośćuczynienia – analogicznie jak w innych sprawach tego typu. Co ważne, do sądu będą mogły iść nie tylko osoby, które ucierpiały już po wejściu w życie nowelizacji, lecz także ci, których roszczenia nie zdążyły się jeszcze przedawnić. Nadanie ustawie mocy wstecznej było podyktowane przede wszystkim rozbieżnym orzecznictwem. Ten konkretny zapis wzbudził jednak wątpliwości ubezpieczycieli obawiających się, że będą masowo pozywani z tytułu roszczeń, które miały miejsce wiele lat wstecz. Nad własnym projektem dotyczącym zadośćuczynień za zerwane więzi (który miał zawierać m.in. tabele stawek za poszczególne szkody) pracowało również Ministerstwo Sprawiedliwości. Ostatecznie jednak projekt prezydencki pozostał jedyną inicjatywą legislacyjną.
Etap legislacyjny
Ustawa wchodzi w życie 19 września 2021 r.
