Wywłaszczenie dokonywane na mocy ustawy szczególnej nie może odbywać się na gorszych zasadach, niż wynika to z regulacji ogólnej, nawet jeśli ustawodawca nie zastosował odpowiedniego odesłania w przepisach.

Tak wczoraj orzekł Trybunał Konstytucyjny, który badał skargę właścicieli nieruchomości wywłaszczonej na mocy tzw. specustawy drogowej (ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, Dz.U. z 2020 r. poz. 1363).
W 2009 r. miała powstać droga publiczna, do której budowy konieczne było dokonanie wywłaszczenia. Decyzję wydał prezydent miasta, podtrzymały ją następnie organy wyższego rzędu. Kilka lat później ‒ w 2014 r. ‒ właściciel nieruchomości postanowił jednak, że będzie domagał się częściowego zwrotu, bo organ chce wykorzystać ją w innym celu, niż pierwotnie zakładano.
TK: Niekonstytucyjny brak możliwości zwrotu nieruchomości wywłaszczonych specustawą drogową
TK: Niekonstytucyjny brak możliwości zwrotu nieruchomości wywłaszczonych specustawą drogową

Zobacz również
Sprawa przeszła przez wszystkie instancje i ostatecznie trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ten stwierdził, że głównym problemem jest to, że w specustawie ustawodawca nie uregulował w odpowiedni sposób trybu, w jakim można zwracać ewentualnie nieprawidłowo wywłaszczoną nieruchomość. Nie można było zatem w prosty sposób odwołać się do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami ‒ czyli regulacji ogólnej ‒ w której takie zasady się znajdowały, bo zabrakło właściwego odesłania.
Zdaniem NSA kłopotliwe było też jednoznaczne określenie, czy wydana decyzja administracyjna faktycznie może być uznana za wywłaszczeniową. Takich wątpliwości nie miał trybunał, który skupił się przede wszystkim na skutkach aktu. Te jednoznacznie wskazywały na wywłaszczeniowy charakter decyzji, zatem sędziowie uznali, że nie ma podstaw, by różnicować sytuację osób, które utraciły nieruchomość niezgodnie z pierwotnym celem, a zatem bezprawnie. W innym przypadku stanowiłoby to naruszenie konstytucyjnego prawa własności, które ustawodawca chroni szczególnie. Wywłaszczonym na podstawie specustawy również powinno przysługiwać więc m.in. odszkodowanie i ewentualny zwrot nieruchomości, jeśli publiczny cel inwestycji nie został osiągnięty.

orzecznictwo

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 czerwca 2021 r., sygn. akt SK 37/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia