Umocowanie do dokonania czynności prawnej musi wskazywać jakie oświadczenie woli w imieniu mocodawcy pełnomocnik ma złożyć.

Z. Ż. kupił od W. U. samochód, po czym z powodu jego wady chciał od umowy odstąpić. Oświadczenie w tym zakresie złożył w imieniu powoda jego pełnomocnik – adwokat.

Strony nie doszły do porozumienia. Spór o zapłatę trafił więc na wokandę sądu.

Sąd rejonowy oddalił powództwo, z powodu nieudowodnienia istnienia wady prawnej rzeczy.

Powód złożył apelację, która została oddalona. Sąd II instancji wskazał, że wątpliwości budzi skuteczność odstąpienia powoda od umowy. Odstąpienie od umowy jest bowiem czynnością prawa materialnego i polega na złożeniu określonego oświadczenia woli kontrahentowi. Oświadczenie to ma charakter prawnokształtujący i jest czynnością prawną. Pełnomocnik procesowy z mocy ustawy jest uprawniony do dokonywania jedynie tych czynności prawa materialnego, które wynikają z art. 91 kodeksu postępowania cywilnego (zawarcie ugody, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa). Nie dotyczy to natomiast innych czynności materialnoprawnych. Zgodnie z art. 92 k.p.c.strony mogą szerzej określić zakres pełnomocnictwa, ale musi to wynikać z jego treści. Z kolei kodeks cywilny dopuszcza dokonanie czynności prawnej przez przedstawiciela, jednakże umocowanie to musi także wynikać z treści pełnomocnictwa.

W tej sprawie oświadczenie złożył w imieniu powoda jego pełnomocnik. Z treści tego pisma wynika powołanie się na pełnomocnictwo, jednak pełnomocnictwo materialnoprawne udzielone na podstawie art. 95 k.c. do akt nie zostało złożone. W aktach jest jedynie pełnomocnictwo, które jest pełnomocnictwem procesowym, bowiem wynika z niego upoważnienie do „zastępstwa w sprawie odstąpienia od umowy sprzedaży, przed wszelkimi sądami, osobami i instytucjami z prawem udzielania substytucji”. Z treści tego dokumentu wynika, że zostało ono rozszerzone o „odbiór świadczeń”. Tymczasem pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej musi wskazywać jakie oświadczenie woli w imieniu mocodawcy pełnomocnik ma złożyć. Jeżeli pełnomocnik upoważniony do dokonania określonych czynności procesowych, dokonuje jeszcze innych, dalszych czynności z przekroczeniem wyraźnych granic pełnomocnictwa, to należy przyjąć, że w tym zakresie nie istniało w ogóle upoważnienie pełnomocnika, a zatem, że był on w tej części postępowania nienależycie umocowany. To z kolei skutkuje nieważnością tych czynności i jednocześnie nieważnością tej części postępowania. Nieważną część postępowania należy powtórzyć, w przeciwnym razie zaistnieje podstawa do uchylenia wyroku w postępowaniu apelacyjnym i zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością. Czynności nieważnych nie można naprawić poprzez ich zatwierdzenie przez stronę. Skoro zatem brak umocowania powoduje nieważność czynności procesowej, to brak umocowania do dokonania czynności materialnoprawnej skutkuje co najmniej jej nieskutecznością. Brak skutecznego odstąpienia od umowy powoduje niezasadność żądania zwrotu świadczenia przez kupującego. Gdyby jednak pełnomocnik powoda był należycie umocowany do dokonania czynności prawnej, to sąd zwrócił uwagę, że art. 8 ust. 4 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. 2002 nr 141 poz. 1176 ze zm.) pozwala na odstąpienie od umowy jedynie wtedy, gdy niezgodność towaru z umową jest istotna. W tym przypadku zaś tak nie było.

Wyrok Sądu Okręgowego w Płocku z 2 listopada 2016 r., sygn. akt IV Ca 562/16