Zakaz usuwania treści prasowych ma chronić wolność słowa

Duże platformy nie będą mogły przez dobę usuwać treści prasowych. Ma to chronić wolność słowa, tyle że w zasadzie każdy może założyć redakcję tylko po to, by nadużywać nowych uprawnień.

Przegłosowane niedawno przez Parlament Europejski poprawki do rozporządzenia – akt o wolności mediów (dalej: EMFA) przewidują m.in., że bardzo duże platformy internetowe (VLOP) będą mogły zawieszać lub ograniczać treści niezgodne z ich regulaminem – ale w odniesieniu do mediów nie będą mogły podjąć takich działań od razu. Najpierw będą musiały o tym zamiarze poinformować, dając redakcji 24 godziny na odpowiedź. Jeżeli nie rozwieje to wątpliwości platformy, może ona przekazać sprawę odpowiedniemu regulatorowi krajowemu – a ten „niezwłocznie” zdecyduje, czy inkryminowane treści należy usunąć.

Europosłowie chcą w ten sposób zapobiec arbitralnym decyzjom big techów, mogącym ograniczać wolność słowa.

Jednak zgodnie z art. 17 EMFA, żeby korzystać z ochrony, wystarczy zgłosić platformie, że jest się dostawcą usługi medialnej. I to jest słabe ogniwo nowego mechanizmu.

Samooświadczenia

Jak stwierdza dr hab. Mariusz Bidziński, prof. Uniwersytetu SWPS, Wydział Prawa, postanowienia EMFA dotyczące zgłaszania i zatwierdzania dostawców usług medialnych (patrz: ramka) pozostawiają wiele niedomówień i wątpliwości.

– W mojej ocenie mechanizm skonstruowany jest na tyle ogólnie, iż nie możemy w zasadzie mówić o jego szczelności – komentuje Mariusz Bidziński.

Adwokat Adrianna Gumowska zwraca uwagę, że Facebook, TikTok i inne bardzo duże platformy (obecnie jest ich 17) będą w istocie bazować wyłącznie na oświadczeniach dostawców usług medialnych. – Pytaniem kluczowym jest, w jakich okolicznościach VLOP może powziąć wątpliwości co do charakteru oświadczenia – wskazuje Adrianna Gumowska, podkreślając, że rozporządzenie nie nakłada na platformy obowiązku weryfikacji oświadczeń. – Wobec tego to od polityki danej platformy będzie zależeć, czy i jak szczegółowo będą weryfikowane składane oświadczenia. Daje to przestrzeń na przyznawanie statusu zatwierdzonego dostawcy usług medialnych podmiotom niespełniającym określonych wymagań – stwierdza prawniczka.

Także prof. Bidziński wskazuje, że koncepcja „samooświadczenia” poskutkuje niekontrolowanym wzrostem podmiotów medialnych niepodlegających de fato żadnej kontroli albo działających w złej wierze.

Przez 24 godziny lub dłużej ich wpisów nie będzie można usunąć. – W publikacjach internetowych, w szczególności umieszczanych na bardzo dużych platformach, 24 godziny to wieczność. Liczba odbiorców, którzy mogą zapoznać się z treścią w ciągu kilku minut, kilku godzin od jej publikacji, jest ogromna. Dotyczy to zwłaszcza treści o kontrowersyjnym charakterze – argumentuje Adrianna Gumowska. – Odebranie platformom możliwości niezwłocznego blokowania treści, na przykład do czasu wyjaśnienia wątpliwości z dostawcą usług medialnych, niweluje całkowicie cel wprowadzonej regulacji – uważa.

Kto jest niezależny

Radca prawny Wojciech Szymczak, partner w kancelarii prawnej Media, zaznacza, że PE dodał do EMFA motyw 35a. – Wyraźnie wskazuje on, że „obowiązki dotyczące ograniczeń w zakresie treści nie powinny uniemożliwiać bardzo dużym platformom internetowym zwalczania dezinformacji lub ochrony małoletnich – stwierdza Wojciech Szymczak. W jego ocenie oznacza to, że np. w odniesieniu do materiałów pedofilskich ochrona dzieci powinna przeważać nad 24-godzinnym oknem dla mediów. – Naruszanie przez dostawców usług medialnych warunków korzystania z platformy internetowej może skutkować odebraniem statusu zatwierdzonego dostawcy – dodaje prawnik.

Czy ochrona będzie przysługiwać także mediom finansowanym ze źródeł publicznych?

Dominik Tokarski z kancelarii prawnej Media odpowiada, że EMFA nie wyklucza takich podmiotów z grona dostawców usług medialnych, choć nakłada na nie pewne obowiązki, w tym raportowanie korzyści osiąganych ze źródeł publicznych. – Należy także pamiętać o wymogu niezależności redakcyjnej – podkreśla Dominik Tokarski (patrz: ramka).

Zdaniem Mariusza Bidzińskiego to lakoniczne postanowienie EMFA nie wystarczy jednak do osiągnięcia założonego celu. – Po pierwsze, weryfikowanie niezależności poprzez oświadczenie skutkować może składaniem fałszywych lub niepełnych oświadczeń. Po drugie, samo wyrażenie „niezależny od instytucji” bez zdefiniowania, w jakim zakresie i jak dalece niezależny, budzi bardzo duże wątpliwości – wylicza prof. Bidziński. Jego zdaniem jedynie doprecyzowanie przesłanek weryfikacyjnych może dać szansę na realizację celów i intencji aktu o wolności mediów.

Dobre intencje

Prawnicy z kancelarii prawnej Media wskazują, że do uszczelnienia systemu mogłyby się przyczynić czuwające nad platformami organy krajowe – po wypracowaniu odpowiedniego modelu współdziałania. EMFA przewiduje też coroczny dialog między platformami, mediami a społeczeństwem obywatelskim. – Takie działania mogą również przyczynić się do ukształtowania dobrych praktyk w stosowaniu rozporządzenia – uważa Wojciech Szymczak.

Adrianna Gumowska zaznacza, że sama idea przyznania mediom prawa do ustosunkowania się do ograniczania treści jest jak najbardziej słuszna. – Możliwość blokowania treści daje platformom ogromną władzę i w sposób oczywisty może stanowić pole do nadużyć – stwierdza prawniczka. Proponuje odwrócić kolejność procedury. – Platforma mogłaby zablokować daną treść, przy jednoczesnym obowiązku niezwłocznego przekazania uzasadnienia swojej decyzji dostawcy usług medialnych i umożliwieniu mu zajęcia stanowiska co do przedstawionych argumentów – sugeruje. Powinna też istnieć uproszczona procedura zapewniająca szybkie odblokowanie treści po wyjaśnieniu sprawy.

W obecnym kształcie art. 17 EMFA może się stać narzędziem dezinformacji i w efekcie zaszkodzić mediom. – Brak realnej kontroli nad pseudomediami, samozwańczymi wydawcami i innymi nieuczciwymi podmiotami skutkować będzie destabilizacją informacyjno-medialną – wskazuje prof. Bidziński. Jego zdaniem w dalekiej perspektywie może to wpływać na nastroje społeczne. ©℗