ORLEN proponuje regulacyjne założenia transformacji energetycznej dla Polski oraz UE

Już za nieco ponad miesiąc nasz kraj obejmie prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. To stwarza okazję do dyskusji na temat kierunku, w jakim będą podążać UE oraz Polska. Grupa ORLEN ogłosiła manifest, w którym wytycza ścieżkę dla sektora energetycznego.

Manifest został zaprezentowany podczas zakończonego wczoraj Kongresu Open Eyes Economy Summit (OEES) w Krakowie. Grupa ORLEN, lider sektora paliwowego i energetycznego w Europie Środkowo-Wschodniej, przedstawiła w nim kierunki działań na najbliższe dekady. Ten strategiczny dokument wpisuje się jednocześnie w plany ORLEN dotyczące osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

ORLEN monitoruje unijne otoczenie regulacyjne i procedowane zmiany prawne, zwłaszcza w kontekście propozycji dotyczących transformacji energetycznej, ochrony klimatu i konkurencyjności firm. Czyni to nie tylko dzięki branżowym, krajowym i międzynarodowym organizacjom, ale również poprzez własne przedstawicielstwo w Brukseli.

Kompleksowe działania Grupy ORLEN

Grupa ORLEN konsekwentnie realizuje szeroko zakrojone działania, łączące cele klimatyczne z ideą wspierania konkurencyjności europejskiego przemysłu. Strategia koncernu zakłada w najbliższej dekadzie inwestycje w zielone projekty, takie jak morskie i lądowe farmy wiatrowe, fotowoltaika, biogaz, biometan, biopaliwa nowej generacji oraz odnawialny wodór. ORLEN stawia też na produkcję energii w technologii małych reaktorów jądrowych SMR oraz rozwój elektromobilności. Równolegle prowadzone są prace związane z rozwojem sieci elektroenergetycznych czy dekarbonizacją ciepłownictwa systemowego. Obrany został kurs zakładający obniżenie emisji w segmentach rafinerii, petrochemii, wydobycia oraz energetyki.

Grupa ORLEN zamierza prowadzić działania związane z rozwojem technologii wychwytu i składowania dwutlenku węgla, która pozwoli zdekarbonizować sektor przemysłowy. Zabezpiecza także wydobycie i dostawy gazu ziemnego w ilości wystarczającej dla zaspokojenia rosnących potrzeb polskiej gospodarki, opierając się głównie na swoich złożach zlokalizowanych w Polsce i Norwegii.

Perspektywa Grupy ORLEN jest o tyle interesująca, że funkcjonuje ona w kilku segmentach: przemysł, energia oraz transport. Pozwala to prowadzić optymalne procesy dekarbonizacyjne uwzględniające potrzeby każdego z tych obszarów.

Polska prezydencja w UE otwiera nowe szanse

Manifest ORLEN ogłoszono w przededniu objęcia przez nasz kraj prezydencji w Radzie UE. To szczególne wydarzenie, w szczególnym czasie.

W Polsce, z uwagi na uwarunkowania historyczne, proces transformacji energetycznej ma szeroki zakres i wymiar. Jednocześnie przykład i doświadczenia naszego kraju są cenne. Dobrze ilustrują to, że poszczególne państwa członkowskie UE mają swoją specyfikę, którą trzeba uwzględniać, projektując transformację energetyczną kontynentu. Jednocześnie skala transformacji rodzi bogactwo doświadczeń. Teraz otwiera się okazja do ich wykorzystania, z pożytkiem dla całej Unii Europejskiej.

Prezydencja w Radzie UE sprawowana jest w systemie rotacyjnym kolejno przez wszystkie państwa członkowskie, przez 6 miesięcy, poczynając od stycznia i od lipca. Przedstawiciele kraju sprawującego prezydencję są odpowiedzialni za ustalanie porządku obrad posiedzeń poszczególnych gremiów Rady UE (tworzą ją przedstawiciele wszystkich państw członkowskich) oraz prowadzenie negocjacji.

Aby zapewnić kontynuację działań, w 2009 r. traktatem lizbońskim wprowadzony został system trio prezydencji. Oznacza to współpracę kolejno po sobie sprawujących prezydencję państw. Podobnie jak za pierwszym razem, Polsce towarzyszyć będą Dania i Cypr.

Kraje te przygotowują wspólnie z Komisją Europejską 18-miesięczny program działań stanowiący platformę współpracy. Na jego podstawie każde z trzech państw opracowuje własny, szczegółowy, 6-miesięczny program. Przewodniczenie Radzie UE stwarza możliwości politycznego oddziaływania, a przy okazji również tworzenia pozytywnego wizerunku kraju. Dobrze przygotowana i skutecznie przeprowadzona prezydencja może umocnić pozycję Polski w Unii Europejskiej i w świecie.

Polska jest szóstą co do wielkości gospodarką w UE, plasuje się w czołówce najszybciej rozwijających się krajów. Notuje szybsze tempo wzrostu, niż wynosi średnia dla gospodarki UE-27. To stwarza dobrą pozycję do nadawania tonu.

Kraj sprawujący prezydencję musi działać bezstronnie i neutralnie. Niemniej jednak powinien położyć akcent na bliskie mu tematy. Kluczowe procesy decyzyjne na poziomie unijnym realizowane są z inicjatywy Komisji Europejskiej. W kolejnym kroku przepisy w zasadniczej części są przyjmowane wspólnie przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej. Sprawowanie prezydencji pozwala bezpośrednio uczestniczyć w procesie tworzenia prawa.

Wprowadzane nowe unijne reguły i zasady, w formie rozporządzeń czy dyrektyw, są wiążące we wszystkich państwach członkowskich, wywierając bezpośredni wpływ na sytuację ich mieszkańców.

Warto podkreślić, że Polska obejmuje prezydencję w Radzie Unii Europejskiej w chwili zmiany. Obecnie domykany jest proces wyboru składu nowej Komisji Europejskiej. Nowy Parlament Europejski zaczął pracę tej jesieni. W pierwszej połowie 2025 r. planowane będą działania unijnych instytucji w ramach nowego pięcioletniego cyklu. Daje to niepowtarzalną okazję do podniesienia na liście priorytetów określonych spraw.

Trzy filary manifestu Orlenu

Ogłoszony manifest skupia się na trzech kluczowych filarach: konkurencyjności unijnego rynku, wsparciu finansowania dekarbonizacji oraz uproszczeniu regulacji. Niektóre wymienione w nich postulaty powracają w różnych odsłonach.

W przypadku pierwszego filaru ORLEN akcentuje potrzebę zachowania neutralności technologicznej. Podkreśla on, że aby transformacja była zrównoważona i nie obciążała nadmiernie gospodarek państw członkowskich Unii Europejskiej, konieczne jest uwzględnienie w tempie jej realizacji specyfiki ekonomicznej poszczególnych krajów, kontekstu geopolitycznego oraz kosztów społecznych. Dopuszczenie pełnego katalogu zero- i niskoemisyjnych technologii wpłynie na obniżenie kosztów transformacji i zwiększenie jej efektywności, przy jednoczesnym utrzymaniu produkcji i miejsc pracy w UE – podkreślono w dokumencie.

Dla ochrony konkurencyjności ważne jest wdrożenie rozwiązań wspierających unijny przemysł i miejsca pracy. Zasadna jest też ochrona gospodarki przed napływem produktów o wyższym śladzie węglowym. Wysoko na liście priorytetów znalazło się także bezpieczeństwo energetyczne i dostaw kluczowych surowców oraz paliw. Pandemia COVID-19 i pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę potwierdziły konieczność budowania łańcucha wartości na terytorium Unii i współpracy z wiarygodnymi partnerami, które mają zasadnicze znaczenie dla przyszłego rozwoju unijnych gospodarek. Warto w tym kontekście wspierać własne wydobycie surowców czy produkcję paliw i biopaliw.

Niemniej jednak transformacja energetyczna jest kosztowna. Jeśli idzie o finansowanie dekarbonizacji, czyli drugi filar, Grupa ORLEN postuluje wprowadzenie systemu zachęt. Jak zauważono, projekty wykorzystujące technologie dekarbonizacyjne, często na wczesnym etapie rozwoju, są niezwykle kapitałochłonne, a ich rentowność – niepewna. Regulacje zatem, jak brzmi konkluzja, powinny stwarzać zachęty do inwestowania w pełen wachlarz technologii zero- i niskoemisyjnych.

Konieczne jest również bezpośrednie wsparcie finansowe. Potrzebne są dedykowane fundusze unijne, wspierające budowę infrastruktury energetycznej oraz rozwój innowacyjnych technologii, które powinny być uzupełnione o fundusze dedykowane poszczególnym regionom Unii. Należy też rozważyć instrumenty operacyjne zapewniające ekonomiczne bodźce do inwestowania w Unii, ograniczając niepewność średnio- i długookresowej amortyzacji projektów dekarbonizacyjnych.

W kontekście finansowania kluczowa pozostaje konieczność analizy skutków społecznych wdrażania wymogów wpływających na sytuację gospodarstw domowych w zakresie mobilności, ciepłownictwa indywidualnego czy dostępu do energii, szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej. Proces dekarbonizacyjny powinien być prowadzony w duchu sprawiedliwej transformacji – podkreślono w manifeście.

W przypadku trzeciego filaru, a więc lepszych regulacji, istotne jest, jak wskazuje dokument, wdrożenie ułatwień dla prowadzenia działalności, w tym tych ograniczających nadmierną sprawozdawczość, unikanie regulacji o nakazowym i zbyt szczegółowym charakterze czy wprowadzanie takich, które uwzględniają technologie i ekonomiczno-społeczne realia poszczególnych krajów.

Poza tym, jak zauważono w dokumencie, Unia stawia na kary za brak realizacji założonych wymogów zamiast systemu zachęt dla przyciągania nowych inwestycji. System celów i kar może mieć negatywny wpływ na wyniki przedsiębiorstw, wzrost gospodarczy i dobrobyt obywateli, co zwiększa ryzyko nieosiągnięcia założonych ambicji. Jednocześnie podkreślono konieczność stałego dialogu unijnych instytucji z sektorem energetycznym i przemysłowym.

Kluczowe sektory dla transformacji energetycznej

ORLEN przełożył przedstawiony plan na postulaty w czterech kluczowych dla transformacji energetycznej sektorach.

W przypadku petrochemii mowa jest o potrzebie wdrożenia polityki wspierającej konkurencyjność europejskiego przemysłu z tego obszaru, w celu ochrony miejsc pracy oraz uwzględnianie wpływu kosztów emisji i cen energii. Do tego dochodzi wzmocnienie ochrony unijnego rynku przed importem produktów o wysokiej emisji. Trzecim postulowanym działaniem jest stworzenie ram dla funkcjonowania niskoemisyjnych technologii i gospodarki o obiegu zamkniętym (np. recyklingu chemicznego) jako wspierających procesy dekarbonizacyjne.

Jeśli mowa o sektorze transportu, zwrócono uwagę na potrzebę uwzględnienia roli niskoemisyjnych paliw w procesach dekarbonizacji. Konieczne jest rozwijanie produkcji biopaliw drugiej generacji, wodoru czy paliw syntetycznych. W tym celu niezbędne jest maksymalne rozszerzenie katalogu odpowiednich technologii i surowców oraz budowanie łańcucha wartości na terenie UE. Trzeba również zminimalizować koszty społeczne przez przyjęcie zrównoważonej ścieżki dekarbonizacji transportu w Unii Europejskiej.

Przesłaniem ORLEN w przypadku gazu ziemnego jest utrzymanie jego roli jako paliwa przejściowego, które pozwala obniżyć emisyjność gospodarki w okresie transformacji. Zwłaszcza w przypadku działalności hard-to-abate (trudnych do zdekarbonizowania), gdzie użyteczne będzie regulacyjne i finansowe wsparcie technologii wychwytu oraz składowania dwutlenku węgla (CCS) i infrastruktury do transportu CO2. Działania te powinny być wsparte utrzymywaniem jak najwyższego wydobycia krajowego. Postuluje się przy tym otwarcie sektora poprzez uwzględnienie niskoemisyjnych gazów w transporcie i energochłonnym przemyśle, którego dekarbonizacja, jak podkreślono, jest szczególnie dużym wyzwaniem.

W energetyce i ciepłownictwie ORLEN na zasadność uwzględnienia roli jednostek gazowych, a docelowo także SMR (małe reaktory modułowe), które powinny funkcjonować obok odnawialnych źródeł energii jako stabilizator całego systemu, stanowiąc komplementarną całość. Warto w tym kontekście utrzymać status gazu ziemnego oraz energii jądrowej jako paliw przejściowych w ramach unijnej taksonomii. Ważne jest także utrzymanie mechanizmów mocowych jako integralnej części rynku energii.

W kontekście ciepłownictwa indywidualnego podkreślono potrzebę zrównoważonego podejścia do transformacji, z uwzględnieniem zarówno aspektów ekonomicznych, jak i społecznych, aby chronić gospodarstwa domowe przed nadmiernymi kosztami.

Bezpieczeństwo w różnych wymiarach

Polska zamierza wykorzystać nadchodzące półrocze, aby promować zrównoważony rozwój oparty na siedmiu filarach bezpieczeństwa: militarnym, energetycznym, żywnościowym, ekonomicznym, zdrowotnym, informacyjnym i cywilnym.

Manifest Grupy ORLEN wpisuje się w te zamierzenia. Bezpieczeństwo energetyczne i nieodłącznie powiązane z nim ekonomiczne to jedna z kluczowych spraw dla przyszłości. Zdolność do ciągłego dostarczania niedrogiej energii jest jednym z podstawowych warunków gospodarczego wzrostu i społecznego dobrobytu. Energia musi być łatwo dostępna, a system jej dostarczania odporny na nieprzewidywalne zakłócenia, które mogą zagrozić jej przepływowi lub prowadzić do nagłego wzrostu cen.

Warto dodać, że zapotrzebowanie na energię w skali świata stale rośnie. Popyt powinien być zaspokajany z różnych źródeł, ponieważ to zróżnicowany miks energetyczny pozwala, dzięki elastyczności, zaspokajać potrzeby.

Pandemia COVID-19 oraz atak Rosji na Ukrainę potwierdziły perspektywę krajów Europy Środkowo-Wschodniej na kwestie bezpieczeństwa, do którego droga prowadzi przez współpracę z wiarygodnymi partnerami, skracanie łańcucha dostaw czy samodzielne rozwijanie zdolności wytwórczych.

Grupa ORLEN poprzez swoje działania ma szansę przyspieszyć transformację energetyczną.

Partner