Wzrost wartości zielonych inwestycji. Zachód może odzyskać inicjatywę

Pekin stawia na zieloną kartę. Jeśli Europa i jej sojusznicy nie chcą zostać w tyle, muszą współpracować.

Niedawno minął rok od przedstawienia przez Komisję Europejską strategii Zielonego Ładu w przemyśle. UE oficjalnie wciągnęła wtedy na swoją agendę szeroką gamę problemów z zależnościami w strategicznych sektorach globalnej gospodarki. W tym: dominującej pozycji, jaką w najważniejszych ogniwach zielonych technologii zajęły Chiny.

W tym miesiącu Rada i Parlament Europejski porozumiały się w sprawie kluczowego elementu legislacji w tej dziedzinie, aktu o przemyśle neutralnym klimatycznie, który wyznaczy na 2030 r. cel 40 proc. zapotrzebowania na kluczowe technologie – m.in. panele słoneczne, turbiny wiatrowe, pompy ciepła czy baterie – które powinny być zaspokajane przez unijny przemysł. Jeszcze w zeszłym roku podobne porozumienie zawarto w sprawie drugiego filara reformy, aktu o surowcach krytycznych, który zakłada zwiększenie samowystarczalności UE w wydobyciu, przetwórstwie i recyklingu kluczowych materiałów (regulacja czeka już tylko na ostateczną akceptację państw członkowskich).

Kwestie te, a w szczególności nowe źródła finansowania dla polityki przemysłowej, będą centralnym obszarem zainteresowania Brukseli w nowej kadencji. Jak jawi się jednak bilans dotychczasowych wysiłków podjętych przez Unię w tym zakresie?

Według szacunków think tanku Bloomberga (BNEF) w 2023 r. kluczowe gospodarki zachodnie odnotowały wielki wzrost wartości zielonych inwestycji. O ile Chiny, z wynikiem ponad 675 mld dol., utrzymały pozycję lidera, to podnosząc wydatki na transformację o niecałą jedną czwartą, zmniejszyły zarazem swoją przewagę nad resztą stawki. Stany Zjednoczone, które w drugiej połowie 2022 r. rozpoczęły wdrażanie bidenowskiego pakietu antyinflacyjnego (obejmującego szerokie subsydia dla sektorów związanych z transformacją), zwiększyły w badanym okresie skalę angażowanych na te cele środków ponad dwukrotnie. Jeszcze wyższą dynamikę inwestycji zanotowano w Wielkiej Brytanii: według BNEF osiągnęły one wartość niemal 74 mld dol. w porównaniu z ok. 28 mld w roku poprzednim. Z kolei w unijnej „27” – jak oszacowano w tym zestawieniu – inwestycje w czyste technologie zwiększono o prawie 90 proc. Tym samym największe gospodarki Zachodu, traktowane łącznie, po dwóch latach zdołały „przelicytować” Chińczyków.

W przypadku Unii odbicie to można wiązać właśnie ze swoistym politycznym przebudzeniem w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego i globalnych zależności gospodarczych, będącego efektem rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Dodatkowo to właśnie zielone inwestycje – zgodnie z założeniami przyjętej w odpowiedzi na kryzys strategii REPowerEU – uznano za klucz do ograniczenia ekspozycji na mniej dostępny i bijący rekordy cenowe gaz. Skok wydatków ułatwiły także środki z funduszu odbudowy oraz poluzowane rygory w zakresie pomocy publicznej dla przedsiębiorstw. Mniejsza dynamika wzrostu niż w przypadku pozostałych gospodarek zachodnich sygnalizuje jednak, że środki skierowane na przemysł mogą nie wystarczyć na nadchodzący etap globalnej rywalizacji.

Tym bardziej że Chińczycy z pewnością nie zamierzają łatwo ustępować pola. Pekin stawia na zielony ład jeśli nie wszystko, to przynajmniej bardzo dużo. Państwo środka angażuje wciąż rosnące środki w transformację swojej gospodarki, a za pośrednictwem Inicjatywy Pasa i Szlaku także innych krajów – w efekcie czego najprawdopodobniej szybciej, niż zakładano do niedawna, osiągnie historyczny wierzchołek emisji. A jednocześnie od tego trendu nie ma już drogi odwrotu. Dość powiedzieć, że z wyliczeń fińskiego Centrum Badań nad Energią i Czystym Powietrzem wynika, że sektory związane z transformacją odpowiadały w zeszłym roku za ok. 40 proc. chińskiego wzrostu PKB. Jeśli wyłączyć by je z układanki, wzrost gospodarki ChRL spowolniłby do zaledwie 3 proc.

O tym, że pomimo pierwszych wysiłków na rzecz osłabienia wpływów chińskich technologiczna zależność UE od Państwa Środka nadal rośnie, mówił w tym miesiącu wprost komisarz ds. klimatu Wopke Hoekstra. Jednocześnie walkę o odwojowanie przyczółków w przemyśle utrudnia konieczność równoczesnego utrzymywania odpowiedniego tempa transformacji, o które trudno dziś bez chińskich komponentów. – Robiąc się bardziej zieloni, stajemy się też bardziej czerwoni – jak podsumował to Hoekstra na spotkaniu w brukselskim instytucie Bruegel.

Kluczowa, by ocalić zarówno cele klimatyczne, jak i przemysłowe, może być współpraca w ramach szerszego zachodniego bloku – tak uważają m.in. autorzy specjalnego raportu Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa. „Współpraca transatlantycka w dziedzinie czystych technologii ma wielki potencjał. Sektory energetyczne Europy i USA są silnie zintegrowane poprzez więzy handlowe, finansowe i współpracę badawczo-rozwojową. Ich mocne strony różnią się, więc współpraca może przynieść zyski zarówno Europie, jak i Ameryce, podnosząc ich zdolność do rywalizacji z Chinami” – czytamy w raporcie. – Ale spory o polityki przemysłowe i handlowe zahamowały postępy w tej dziedzinie, a okno możliwości może wkrótce się zamknąć – dodają eksperci. ©℗