Ustawa o szczególnych rozwiązaniach ws. wysokich cen gazu: Kto zyska wsparcie od rządu?

Uruchomienie nadzwyczajnych instrumentów wspierających m.in. gospodarstwa domowe, mieszkańców budynków wielolokalowych i część odbiorców wrażliwych, np. szpitale, szkoły, przedszkola, żłobki czy instytucje kultury - zakłada projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach wz. z sytuacją na rynku gazu.

Jak wskazano w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, "istnieje konieczność wprowadzenia szczególnych rozwiązań osłonowych, umożliwiających podejmowanie działań minimalizujących negatywne skutki społeczno-gospodarcze związane z nagłym, gwałtownym wzrostem cen gazu na rynku".

Chodzi o projekt ustawy Ministerstwa Aktywów Państwowych o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców paliw gazowych w związku z sytuacją na rynku gazu, który ma umożliwić uruchomienie "nadzwyczajnych instrumentów zwiększających bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w perspektywie krótkoterminowej wspierających gospodarstwa domowe, mieszkańców budynków wielolokalowych, jak i niektórych odbiorców wrażliwych".

Jak podano, ze względu na zwiększony popyt na gaz w Europie oraz Azji i obniżoną podaż błękitnego paliwa ze strony głównych dostawców, przede wszystkim z Rosji, ceny gazu ziemnego na giełdach światowych, w tym na polskiej Towarowej Giełdzie Energii odnotowują "drastyczny, bezprecedensowy wzrost cen". Zaznaczono, że na poziom cen gazu w UE wpływa w dużej mierze strategia rosyjskiego Gazpromu, polegająca na wstrzymaniu dostaw spotowych do państw Unii Europejskiej, rezygnacji z wykorzystania wolnych mocy istniejących tras tranzytowych (gazociąg jamalski, gazociąg braterstwo), a także wytłoczeniu magazynów Gazpromu w UE bez odbudowania poziomu zapasów przed sezonem zimowym.

Wskazano na duże prawdopodobieństwo nowych wzrostów cen gazu zimą br., które mogą utrzymać się w kolejnych latach. Podkreślono, że nie jest możliwe prognozowanie momentu zakończenia trwającego kryzysu oraz wielkości i skali skutków społeczno-gospodarczych, które odczuwają przedsiębiorcy, gospodarstwa domowe, mieszkańcy budynków wielolokalowych, jak i odbiorcy wrażliwi, tacy jak: szpitale, szkoły, przedszkola, żłobki czy instytucje kultury.

Aby ochronić odbiorców gazu ziemnego projekt zakłada wprowadzenie mechanizmów pozwalających m.in. na rozszerzenie katalogu podmiotów objętych ochroną taryfową do 31 grudnia 2023 r. (art. 62b ustawy – Prawo energetyczne) o niektóre kategorie odbiorców będących podmiotami realizującymi zadania z zakresu użyteczności publicznej.

Równocześnie wskazano na wprowadzenie mechanizmu rekompensat dla sprzedawców gazu ziemnego do odbiorców taryfowych, "który służyłby zrekompensowaniu skutków zamrożenia cen dla nowego katalogu odbiorców taryfowych".

Inne rozwiązanie przewiduje "potwierdzenie i podkreślenie w treści przepisów prawa konieczności ochrony taryfowej odbiorców gazu ziemnego w budynkach wielolokalowych, którzy nie zawarli indywidualnych umów kompleksowych lub umów zakupu gazu ziemnego z przedsiębiorstwami energetycznymi".

Podkreślono, że aby wesprzeć np. sprzedawców z urzędu paliwa gazowego przepisy zakładają udzielenie ustawowej gwarancji na zobowiązania zaciągane z tytułu kredytów i wyemitowanych obligacji przeznaczonych na cele związane z ich podstawową działalnością. Przepisy przewidują też pozyskanie środków na zagwarantowanie ciągłości świadczenia tzw. usługi kompleksowej odbiorcom paliw gazowych w gospodarstwie domowym. Ma to umożliwić udzielanie przez ministra do spraw aktywów państwowych pożyczek.

Według projektu Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych zostanie dodana do katalogu podmiotów mogących świadczyć tzw. usługę biletową, stanowiącą "alternatywną formę realizacji obowiązku utrzymywania zapasu gazu ziemnego w stosunku do zakupu usługi we własnym zakresie w ramach pojemności magazynowych oferowanych przez operatora systemu magazynowania lub utrzymywania zapasu poza granicami kraju". Projekt stwarza podstawę do nabycia przez Agencję w imieniu Skarbu Państwa gazu ziemnego, na cele utrzymania zapasów obowiązkowych.

Projekt ma być przyjęty przez rząd w I kwartale 2022 r.

W tym miesiącu wicepremier, minister aktywów państwowych Jacek Sasin poinformował, że przygotowane zostało rozwiązanie ustawowe, zakładające, że spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe będą w całości objęte taryfami na gaz, a lokale użytkowe będą z nich wyłączane.

Według niego, nowe rozwiązanie powinno zostać przyjęte na najbliższym posiedzeniu Sejmu, a przepisy mają obowiązywać wstecznie, od 1 stycznia. Sasin stwierdził, że "to spowoduje, że Polacy będą bezpieczni, a skala podwyżek cen gazu będzie daleka od rynkowej, będzie na poziomie 50 proc., tak jak dla wszystkich gospodarstw domowych".

W grudniu Urząd Regulacji Energetyki podał, że w wyniku zatwierdzonego przez prezesa URE wzrostu stawek taryfy na gaz największego sprzedawcy PGNiG OD miesięczne rachunki gospodarstw domowych używających gazu do przygotowania posiłków wzrosną ok. 9 zł netto miesięcznie. Urząd podał też, że od 1 stycznia 2022 r. łączny średni wzrost rachunku za prąd przeciętnego gospodarstwa domowego wyniesie ok. 24 proc., co oznacza wzrost o ok. 21 zł netto miesięcznie.

Media podają, że podwyżki cen gazu dla odbiorców sięgają nawet kilkuset procent, dotyczy to głównie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, samorządów, ale i też części wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, które mają własne kotłownie gazowe (kotłownie zbiorcze).

Zgodnie z obowiązującym prawem sprzedaż gazu do gospodarstw domowych do końca 2023 r. podlega obowiązkowi taryfowania. Odbiorcy indywidualni przyłączeni do krajowej sieci gazowej gazu wysokometanowego mogą zmienić sprzedawcę, jednak wszyscy sprzedawcy gazu do gospodarstw domowych muszą mieć taryfę zatwierdzoną przez regulatora. Indywidualna oferta jest ograniczona od góry taryfą. Możliwość zmiany sprzedawcy zależy od lokalizacji i dostępności oferty w ramach sieci dystrybucyjnej, do której są przyłączeni.

W związku ze wzrostem cen prezydent Andrzej Duda podpisał 28 grudnia 2021 r. ustawę o dodatku osłonowym, która ma pomóc niektórym gospodarstwom domowym w pokryciu części rosnących cen m.in. gazu. Dodatek będzie wypłacany dwa razy do roku. Wypłata pierwszej raty ma nastąpić do 31 marca 2022 r., a drugiej - do 2 grudnia 2022 r. Dodatek będzie przysługiwał gospodarstwom domowym, które mają przeciętne miesięczne dochody - określane zgodnie z definicją zawartą w ustawie o świadczeniach rodzinnych - nieprzekraczające 2100 zł w gospodarstwie jednoosobowym bądź 1500 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym.

Dodatek osłonowy będzie przysługiwał za okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r., a jego wysokość będzie zależała od liczby osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego (400 zł dla jednoosobowego gospodarstwa domowego, 600 zł dla 2-3 osobowego, 850 zł dla 4-5 osobowego i 1150 zł dla gospodarstwa składającego się minimum z 6 osób).

autorka: Magdalena Jarco