Poradnia ubezpieczeniowa

Płatnik składek musi rozpatrzeć złożony wniosek. Zgodnie z art. 50 ust. 2e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), jeżeli ubezpieczony, który nie jest jednocześnie płatnikiem składek – a więc m.in. zleceniobiorca – po zapoznaniu się ze stanem swojego konta w ZUS uzna, że nie wszystkie należne składki na ubezpieczenie emerytalne zostały zewidencjonowane lub zostały wykazane w nieprawidłowej wysokości, może wystąpić do płatnika składek z wnioskiem o sprostowanie danych lub o przekazanie brakujących dokumentów.

Taki wniosek może zostać złożony w formie pisemnej albo do protokołu. Płatnik ma na jego rozpatrzenie 60 dni od daty jego otrzymania. W tym czasie należy poinformować ubezpieczonego o sposobie rozpatrzenia wniosku.

W przypadku gdy płatnik uzna wniosek za zasadny, musi dokonać korekty błędnego dokumentu rozliczeniowego lub przekazać brakujący dokument do ZUS w terminie 30 dni od dnia poinformowania ubezpieczonego o pozytywnym rozpatrzeniu wniosku. Jeżeli natomiast wniosek zostanie rozpatrzony negatywnie, albo płatnik składek już nie istnieje, ubezpieczony może wystąpić bezpośrednio do ZUS z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.

Zgodnie z ustawą systemową, do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające wysokość podstawy wymiaru składek (np. umowę zlecenia lub umowę o pracę) oraz kopię informacji o sposobie rozpatrzenia przez płatnika wniosku o sprostowanie danych.

ZUS zobowiązany jest do zakończenia takiego postępowania wyjaśniającego w terminie do 3 miesięcy, a w przypadku spraw szczególnie skomplikowanych – w terminie do 6 miesięcy, licząc od dnia wpływu wniosku (zgodnie z art. 50 ust. 2h ustawy systemowej).

Jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego okaże się, że przyczyną niezewidencjonowania na koncie ubezpieczonego wszystkich należnych składek na ubezpieczenie emerytalne lub zewidencjonowania ich w niewłaściwej wysokości są błędy w danych podanych w:

• zgłoszeniu:
• do ubezpieczeń społecznych,
• wyrejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych,
• płatnika składek lub
• wyrejestrowania płatnika składek albo niezłożenie tych dokumentów

– ZUS dokonuje korekty tych danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na koncie płatnika składek, jeżeli uzna to za możliwe, albo po złożeniu przez płatnika składek dokumentów korygujących te dokumenty lub brakujących dokumentów;

• imiennym raporcie miesięcznym lub w deklaracji rozliczeniowej albo niezłożenie tych dokumentów

– ZUS dokonuje korekty tych danych po złożeniu przez płatnika składek dokumentów korygujących te dokumenty albo brakujących dokumentów.

Płatnik składek jest zobowiązany złożyć korygujące lub brakujące dokumenty w terminie 30 dni od:

• otrzymania zawiadomienia ZUS o stwierdzonych w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego nieprawidłowościach w dokumentach rozliczeniowych związanych z ubezpieczeniami społecznymi;
• uprawomocnienia się decyzji – jeżeli stwierdzenie nieprawidłowości następuje w drodze decyzji;
• otrzymania protokołu kontroli – jeżeli stwierdzenie nieprawidłowości następuje w drodze kontroli.

Z kolei w sytuacji, gdy płatnik składek już nie istnieje lub uzyskanie korygujących lub brakujących dokumentów ubezpieczeniowych nie jest możliwe, ZUS:

• dokonuje korekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na koncie płatnika składek,
• koryguje z urzędu błędy stwierdzone w dokumentach związanych z ubezpieczeniami społecznymi lub
• sporządza z urzędu brakujące dokumenty.

W sytuacji, gdy płatnik składek jest przekonany, że prawidłowo obliczał i odprowadzał składki na ubezpieczenia społeczne, powinien przedstawić zleceniobiorcy swoje stanowisko w pisemnej odpowiedzi na złożony wniosek. Odpowiedź ta powinna zawierać uzasadnienie oraz wskazywać, że przekazane do ZUS dane są zgodne ze stanem faktycznym i obowiązującymi przepisami. ©℗

Jak obliczyć podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika, który nie przepracował ani jednego pełnego miesiąca kalendarzowego

Obowiązujące przepisy nie zawierają określonego limitu zawartości alkoholu we krwi, po przekroczeniu którego zdarzenie nie może zostać uznane za wypadek przy pracy. Kluczowe znaczenie ma natomiast ocena stopnia przyczynienia się pracownika będącego pod wpływem alkoholu do zaistnienia wypadku.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) za wypadek przy pracy uznaje się nagłe zdarzenie, które zostało wywołane przyczyną zewnętrzną, skutkujące urazem lub śmiercią, jeżeli miało miejsce w związku z pracą, a dokładniej:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika jego zwykłych obowiązków lub poleceń przełożonych,
• w czasie lub w związku z podejmowaniem przez pracownika działań na rzecz pracodawcy, nawet bez wyraźnego polecenia,
• w okresie, w którym pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy, również w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania pracy.

Z kolei art. 21 ust. 1 ustawy wypadkowej wskazuje, że ubezpieczony traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa. Ustęp 2 tego artykułu precyzuje dodatkowo, że świadczenia wypadkowe nie przysługują również ubezpieczonemu, który znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych i jednocześnie w znacznym stopniu przyczynił się do powstania wypadku.

W praktyce to pracodawca dokonuje oceny, czy i w jakim stopniu stan nietrzeźwości mógł wpłynąć na przebieg zdarzenia, a tym samym, czy pracownik przyczynił się do niego w stopniu znacznym. Brak jest przy tym ustawowo określonego poziomu alkoholu we krwi, który automatycznie stanowiłby podstawę do odmowy uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 2011 r. (sygn. akt I UK 418/10), przepisy prawa wypadkowego zasadniczo nie wykluczają możliwości przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego pracownikowi, który uległ wypadkowi będąc w stanie nietrzeźwości. Wyjątek stanowi sytuacja, w której gdyby nie nietrzeźwość pracownika, zdarzeniu można by było zapobiec.

Stanowisko, zgodnie z którym samo spożycie jakiejkolwiek ilości alkoholu w czasie pracy lub w trakcie oczekiwania na jej rozpoczęcie miałoby automatycznie zrywać związek z wykonywaniem obowiązków służbowych, pozostaje w sprzeczności z treścią art. 21 ust. 2 ustawy wypadkowej. Do zerwania więzi z pracą z powodu nietrzeźwości dochodzi jedynie w szczególnych przypadkach, w których poszkodowany nie może być traktowany jako pracownik, ponieważ w danym momencie nie wykonuje pracy ani nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy.

Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lipca 2013 r. (sygn. akt I PK 303/12), stwierdzając, że stan nietrzeźwości, który nie przyczynił się w znacznym stopniu do zaistnienia wypadku, nie stanowi przeszkody do zakwalifikowania danego zdarzenia jako wypadku przy pracy. Dopiero nietrzeźwość w stopniu wyraźnym – większym niż ten, który pozwala mówić o „przyczynieniu się w znacznym stopniu” – może skutkować zerwaniem związku zdarzenia z pracą.

Przy ocenie zdarzenia przez pracodawcę poziom alkoholu we krwi pracownika może mieć wpływ na ocenę jego odpowiedzialności za wypadek – w tym zakresie ocena stopnia przyczynienia się do zdarzenia należy do pracodawcy. Należy jednak zauważyć, że obowiązujące przepisy nie wskazują jednoznacznych progów zawartości alkoholu we krwi, których przekroczenie automatycznie oznaczałoby znaczące przyczynienie się do wypadku.

W sytuacji, gdy pracodawca uzna, że zdarzenie nie spełnia przesłanek wypadku przy pracy, pracownikowi nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. W takim przypadku przysługuje mu jednak prawo do świadczeń chorobowych na zasadach ogólnych, wynikających z przepisów dotyczących niezdolności do pracy z powodu choroby. ©℗

Czy nietrzeźwy pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, otrzyma świadczenia

W takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku ustala się na podstawie hipotetycznego wynagrodzenia, jakie pracownik uzyskałby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, w tym przypadku – maj. Wynika to wprost z art. 37 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).

Zgodnie z art. 36 ust. 1 tej ustawy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jednakże ten ogólny przepis znajduje zastosowanie tylko w sytuacjach, gdy pracownik przepracował co najmniej jeden pełny miesiąc kalendarzowy, co w opisywanym przypadku nie miało miejsca.

Dlatego należy stosować art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej, który stanowi, że jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku ustala się w oparciu o wynagrodzenie, które ubezpieczony osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy. Innymi słowy, należy ustalić wynagrodzenie hipotetyczne.

Jak wynika z art. 37 ust. 2 pkt 1–2 ustawy zasiłkowej, w takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi:

• wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;
• wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby 1 dzień.

W opisywanej sytuacji pracownik otrzymuje zarówno składnik stały, jak i zmienny, zatem zastosowanie będą miały oba powyższe punkty.

W zakresie wynagrodzenia stałego jako wynagrodzenie hipotetyczne należy przyjąć kwotę wskazaną w umowie o pracę. Dla celów zasiłkowych należy je następnie pomniejszyć o równowartość potrąconych składek na ubezpieczenie społeczne, tj. o 13,71 proc. Natomiast w zakresie premii zmiennej należy zastosować mechanizm wskazany w art. 37 ust. 2 pkt 2 ustawy zasiłkowej, tj. obliczyć kwotę hipotetycznej premii za maj, poprzez:

• podzielenie jej przez liczbę dni przepracowanych w maju i
• pomnożenie przez liczbę dni roboczych, którą pracownik miał zaplanowane do przepracowania w maju.

Kwota ta również musi być pomniejszona o równowartość potrąconych składek na ubezpieczenie społeczne, tj. o 13,71 proc.

Oba hipotetyczne składniki należy następnie dodać, co pozwoli na ustalenie podstawy wymiaru składek. ©℗