Zasiłek macierzyński: kiedy wniosek muszą złożyć dobrowolnie ubezpieczeni

Zleceniobiorcy i przedsiębiorcy, którzy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, nie mają prawa m.in. do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego (tzw. urlopu dla rodziców wcześniaków), ale mają prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres równoważny z tym urlopem. Wynika to z art. 29a ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).

Przez ile tygodni przysługuje świadczenie

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 180² par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracownica albo pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – w przypadku urodzenia dziecka:

• przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
• po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
• po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie – w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.

Analogiczne uprawnienie zyskali pracownicy, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina adopcyjna lub zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej), z tym jednak zastrzeżeniem, że wymiar ich uzupełniającego urlopu macierzyńskiego jest uzależniony od długości hospitalizacji dziecka po przyjęciu go na wychowanie.

Pracownicy chcący skorzystać z tego urlopu muszą złożyć w tej sprawie wniosek w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek.

Do zleceniobiorców i przedsiębiorców termin ten jednak nie będzie miał zastosowania, bo nie stosuje się do nich przepisów kodeksu pracy.

Dłuższy termin

W odpowiedzi na pytanie DGP ZUS wyjaśnił, że „ubezpieczony niebędący pracownikiem (zleceniobiorca, osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą) powinien złożyć wniosek o przyznanie zasiłku macierzyńskiego za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do płatnika zasiłku (zleceniodawca, ZUS) najpóźniej w ostatnim dniu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego”. Termin ten nie wynika jednak z ustawy zasiłkowej, ale z rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (dalej: rozporządzenie).

ZUS podkreślił, że takie osoby muszą skorzystać z zasiłku macierzyńskiego za ten okres bezpośrednio po okresie korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu.

Wymagane dokumenty

Dokumenty wymagane do przyznania zasiłku zostały określone w rozporządzeniu. Zgodnie z par. 19b tego rozporządzenia, jeśli o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający uzupełniającemu urlopowi macierzyńskiemu ubiega się osoba, która pobierała dotychczas zasiłek za urlop macierzyński, do przyznania zasiłku niezbędne jest:

• oświadczenie o braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka z zasiłku za ten sam okres;
• wniosek złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed zakończeniem okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, zawierający termin zakończenia pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• zaświadczenie wydane przez szpital albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS.

Z kolei gdy o zasiłek macierzyński ubiega się osoba, która nie pobierała zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, bo zasiłek ten pobierał drugi z rodziców, zgodnie z par. 19c rozporządzenia, konieczne jest złożenie, oprócz dokumentów wskazanych powyżej, także:

• zaświadczenia płatnika zasiłku o okresie, za który zasiłek macierzyński wypłacono drugiemu z rodziców dziecka, zawierającego imię, nazwisko i numer PESEL tego rodzica dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL (chyba że płatnikiem był ZUS);
• odpisu skróconego aktu urodzenia dziecka albo jego kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS

albo

• oświadczenia ubezpieczonego o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie oraz kopii wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, zawierającego datę urodzenia dziecka, z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, lub zaświadczenia sądu opiekuńczego o wystąpieniu do sądu o przysposobienie dziecka, zawierające datę urodzenia dziecka, albo jego kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS,

albo

• prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo umowy cywilnoprawnej zawartej między rodziną zastępczą a starostą, albo kopii tych dokumentów potwierdzonych za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS oraz dokumentu potwierdzającego wiek dziecka. ©℗