Nieuprawnione skorzystanie przez płatnika z ulgi nie zawsze pozwoli ZUS odzyskać zasiłek

Prowadzę działalność gospodarczą. W ubiegłym roku korzystałam z ulgi mały ZUS plus. W marcu 2024 r. pobrałam zasiłek chorobowy, którego zwrotu ZUS się teraz domaga. Okazuje się bowiem, że ZUS zorientował się dopiero teraz, że nie miałam prawa do tej ulgi. Jego zdaniem z tego powodu miałam w marcu 2024 r. zadłużenie składkowe, zatem nie przysługiwał mi zasiłek. Czy muszę go zwracać?

Artykuł 2a ustęp 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi, że zasiłek chorobowy nie przysługuje przedsiębiorcy w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Prawo do świadczenia z ubezpieczenia chorobowego przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do niego.

W opisywanej sytuacji zadłużenie powstało, ponieważ płatnik opłacał składki właściwe dla ulgi 'Mały ZUS plus', podczas gdy powinien opłacać składki na zasadach ogólnych. Zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, którego roczny przychód z tej działalności uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 120 000 zł, jest obliczana w oparciu o dochód uzyskany z tej działalności. Podstawa składek nie może przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Przedsiębiorcy, którzy nie mają prawa do żadnych ulg, muszą opłacać składki od podstawy nie niższej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Tylko gdy nienależne

Niewątpliwie w opisywanym przypadku doszło do powstania zaległości składkowych, a zatem przedsiębiorca nie był uprawniony do zasiłku. Odrębną kwestią pozostaje jednak to, czy musi on zwracać zasiłek już pobrany. Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej należy zwrócić nienależnie pobrane świadczenie. Za takie świadczenie uważa się:

• wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli pobierający był pouczony o braku prawa do ich pobierania;
• przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd ZUS przez pobierającego;
• z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

W rozpatrywanym przypadku pobrania zasiłku przez przedsiębiorcę nie można przypisać do żadnej z powyższych kategorii. Jest to zatem świadczenie, do którego przedsiębiorca nie miał prawa, ale nie musi go zwracać.

Konieczne udowodnienie winy

W podobnej sprawie wyrok wydał Sąd Rejonowy w Rybniku (wyrok z 13 września 2024 r., sygn. akt V U 111/24). Sąd zwrócił uwagę, że ZUS poinformował ubezpieczoną o nieprawidłowym tytule do ubezpieczenia na długo po upływie 6-miesięcznego okresu od powstania prawa do zasiłku chorobowego. Tym samym ubezpieczona w okresie, w którym mogła uregulować zadłużenie (6 miesięcy), żeby jej prawo do świadczenia chorobowego się nie przedawniło, nie była nawet świadoma tego, że ono istniało. Co więcej, nie wiedział tego nawet ZUS. Sąd przypomniał, że według orzecznictwa Sądu Najwyższego ZUS może domagać się zwrotu nienależnie pobranych świadczeń tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Wypłacenie świadczenia, gdy nie miała na to wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (wyrok Sądu Najwyższego z 4 września 2007 r., sygn. akt I UK 90/07).

Warto zatem w opisywanej sytuacji złożyć odwołanie i powołać się na powyższą argumentację. ©℗