Jak obliczyć zasiłek po zwolnieniu od pracy z powodu siły wyższej?

Płatnicy ciągle mają wątpliwości, jak obliczać świadczenia chorobowe, gdy w poprzednich miesiącach pracownik korzystał z tego nowego uprawnienia. Na szczęście różnice w wypłacanych kwotach są niewielkie.

Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy w nagłych przypadkach rodzinnych, gdy jego obecność jest konieczna (art. 1481 kodeksu pracy). Wymiar zwolnienia jest limitowany w roku kalendarzowym i wynosi dwa dni lub 16 godzin. Z kodeksu pracy wynika, że w okresie tego zwolnienia od pracy pracownik ma prawo do połowy wynagrodzenia. Wynagrodzenie jest ustalane tak jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.

Jak takie zwolnienie jest traktowane przy obliczaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego lub zasiłków? ZUS zmienił stanowisko i obecnie wynagrodzenie za miesiąc, w którym pracownik korzystał ze zwolnienia z powodu siły wyższej podlega uzupełnieniu. Pisaliśmy o tym w artykule „Jak dni zwolnienia z powodu siły wyższej wpływają na zasiłek” w dodatku Ubezpieczenia i Świadczenia z 22 lutego 2024 r. (DGP nr 38). Mimo że ZUS zamieścił na swojej stronie wyjaśnienia, jak obliczać zasiłek w takim przypadku, to nie odpowiadają one na wszystkie pytania i wątpliwości płatników.

Zasady ogólne

Generalnie podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; dalej: ustawa zasiłkowa). Podstawa może być obliczona z okresu krótszego. Jeżeli bowiem niezdolność do pracy powstała przed upływem 12-miesięcznego okresu zatrudnienia, to podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz chorobowe.

Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia wskutek nieprzepracowania części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych, to przy obliczaniu podstawy wymiaru:

• wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy;
• przyjmuje się, po odpowiednim uzupełnieniu, wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.

Zgodnie z komentarzem ZUS do ustawy zasiłkowej („Komentarz do ustawy do ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ‒ wybrane zagadnienia”, stanowiącym załącznik do wytycznych nr 994800/0200/16/2023 członka zarządu nadzorującego Pion Świadczeń i Orzecznictwa ZUS) przy ustalaniu, jaką część miesiąca pracownik przepracował, na równi z dniami, w których pracownik świadczył pracę, traktuje się dni urlopu wypoczynkowego i inne dni nieobecności w pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Chodzi tu np. o płatne zwolnienia od pracy dla krwiodawców czy na przeprowadzenie obowiązkowych badań lekarskich lub szczepień ochronnych. [przykład 1]

przykład 1

przykład 2

przykład 3

Jak za urlop

Gdy ustalamy wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy (przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia), stosujemy zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej obliczamy z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy. Oznacza to, że wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej oblicza się na zasadach wynagrodzenia urlopowego, przyjmując składniki zmienne z miesiąca tego zwolnienia, a nie z trzech miesięcy poprzedzających ten miesiąc. Wynagrodzenie to połowa obliczonej kwoty.

ZUS na swojej stronie internetowej przedstawił zasady uzupełniania wynagrodzenia za czas zwolnienia z powodu siły wyższej. Zgodnie z tym stanowiskiem przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku pracownikowi, który korzystał ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, należy wziąć pod uwagę stałe miesięczne wynagrodzenie pracownika wynikające z umowy o pracę.

Jeżeli natomiast:

• zamiast stałego wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę lub
• poza stałym wynagrodzeniem wynikającym z umowy o pracę

‒ pracownikowi przysługują zmienne składniki wynagrodzenia, należy je przyjąć po uzupełnieniu, według zasady opisanej w art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej oraz w pkt 286 komentarza do ustawy.

W wyniku tego uzupełnienia do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się:

1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;

2) wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne;

3) kwoty zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacone za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął żadnego wynagrodzenia;

4) minimalne wynagrodzenie za pracę dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, jeżeli kwoty wynagrodzenia nie można ustalić według powyższych zasad; w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy kwota ta ulega odpowiednio zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. ©℗

W uzupełnieniu do pkt 2 trzeba dodać, że jeśli pracownik przepracował w miesiącu choćby jeden dzień, to wynagrodzenie miesięczne zmienne, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował cały miesiąc, ustalamy poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu.

Wynagrodzenie określone w stawce godzinowej traktuje się jak wynagrodzenie stałe. [przykład 2 s. D1]

Wynagrodzenie zmienne

Ustawa zasiłkowa przewiduje uzupełnienie wynagrodzenia zmiennego według dni roboczych. Tymczasem zwolnienie z tytułu siły wyższej pracownik może realizować również w godzinach. W takim przypadku dopełnienie zarobku przebiega przy użyciu przelicznika godzinowego.

ZUS podpowiada, że aby uzupełnić wynagrodzenie zmienne pracownika, który korzysta ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych przez kilka godzin dziennie, należy każdorazowo ustalić stawkę godzinową pracownika. Jest ona wyliczana poprzez podzielenie sumy zmiennych składników wynagrodzenia wypłaconych w miesiącu, w którym wystąpiła nieobecność w pracy, przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych w tym miesiącu przez pracownika.

Ustaloną w ten sposób stawkę godzinową należy pomnożyć przez liczbę godzin, w których pracownik korzystał z działania siły wyższej, i następnie przez 50 proc. (w związku ze zwolnieniem od pracy wynikającym z działania siły wyższej otrzymał on bowiem wynagrodzenie wynoszące połowę stawki). Obliczoną w ten sposób wartość należy dodać do zmiennego wynagrodzenia pracownika osiągniętego w danym miesiącu. [przykład 3 s. D1] ©℗