W czwartym kwartale ubiegłego roku przeprowadzono ponad 124 tys. kontroli zwolnień lekarskich. To o 13 tys. więcej niż w analogicznym okresie rok temu. Wstrzymano wypłaty 8,3 tys. osobom przebywającym na tzw. L4.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził w IV kwartale 2023 roku 124,3 tys. kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy, natomiast w całym 2023 roku było to 461,2 tys. To wzrost w porównaniu do 2022 roku, kiedy to wykonano 111 tys. kontroli w czwartym kwartale i 429,9 tys. w ciągu całego roku. Liczba ta sukcesywnie rośnie.
Kontrole zwolnień lekarskich
W czasie przeprowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroli inspektorzy mają możliwość wstrzymania dalszej wypłaty zasiłków chorobowych. I tak, w 2023 roku, jak wynika z najnowszych danych ZUS, wstrzymano 28,9 tys. zasiłków, natomiast w 2022 roku było to 23,8 tys., a w 2021 – 18,3 tys.
Z tego powodu w 2023 roku kwota wstrzymanych zasiłków wyniosła łącznie 29 273,8 tys. zł, w 2022 roku – 21 989,8 tys. zł, a w 2021 roku – 191 240,3 tys.
Kontrolerzy mają również możliwość ograniczyć podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu tytułu ubezpieczonego do 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Z tego tytułu obniżono wypłaty o 147 677,2 tys. zł, co dotyczyło łącznie 96,5 tys. osób.
„Łącznie kwota obniżonych i cofniętych świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w IV kwartale 2023 r. wyniosła 47 576,0 tys. zł, a w okresie I-XII 2023 r. – 176 953,3 tys. zł” – czytamy w komunikacie ZUS.
Kontrola zwolnienia lekarskiego – jak wygląda?
Jak czytamy w poradniku dla płatników przygotowanym przez ZUS, kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby polega na ustaleniu, czy pracownik w okresie niezdolności do pracy nie wykonuje pracy zarobkowej albo czy nie wykorzystuje zwolnienia od pracy z powodu choroby w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.
Krystyna Michałek, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie kujawsko-pomorskim, w komunikacie opublikowanym przez Gminę Janowiec Wielkopolski, podała, że kontrola może mieć charakter „wyjazdowy”, czyli osobiste przeprowadzenie wizyty przez upoważnionych pracowników ZUS oraz mieć charakter kontroli „z dokumentów, czyli danych pozyskanych z innych źródeł.
„Informacje pozyskiwane z innych źródeł to wiadomości od pracodawców, czy innych osób postronnych. Mogą to być zawiadomienia np. o tym, że pracownik w mediach społecznościowych zamieścił zdjęcia, jak stoi pod palmą w tropikach, a powinien według wskazania lekarza leżeć w domu lub gdy pracownik wykonuje inną pracę (obsługa imprez okolicznościowych, remont domu). Samo zdjęcie nie jest podstawą do odmowy prawa do zasiłku. Pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po otrzymaniu powiadomienia o niewłaściwym wykorzystywaniu zwolnień lekarskich prowadzą postępowanie w sprawie zasadności przyznania prawa do zasiłku takiemu pracownikowi. Jeżeli zostanie potwierdzone, że pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem, wówczas Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmawia prawa do zasiłku” – czytamy w komentarzu rzeczniczki.
Krystyna Michałek uczuliła, aby osoby chore, które idą na zwolnienie lekarskie, podały lekarzowi aktualny adres, pod którym będą przebywać w czasie chorobowego. O ile coś się zmieni w tym zakresie – w ciągu trzech dni należy o tym poinformować i pracodawcę, i ZUS
Nieobecność w domu a kontrola
Jak czytamy w poradniku dla płatnika, jeśli kontrolę przeprowadzono w miejscu zamieszkania i nie zastano ubezpieczonego, to kontrolę należy w miarę możliwości powtórzyć. Dodatkowo należy zwrócić się do pracownika, aby wyjaśnił przyczyny tej nieobecności.
"Nieobecność w miejscu zamieszkania lub pobytu w czasie przeprowadzania kontroli nie musi bowiem oznaczać niewłaściwego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy. Jeżeli pracownik poda uzasadniony powód swojej nieobecności, np. wizyta u lekarza, odbywanie rehabilitacji itp., nie można uznać, że zwolnienie lekarskie było wykorzystywane nieprawidłowo" - podano.
Czy można iść na zakupy podczas zwolnienia lekarskiego?
Jak wyjaśnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych, osoba niezdolna do pracy z powodu choroby niezależnie od tego, czy lekarz na zwolnieniu lekarskim wskazał, że "chory powinien leżeć", powinna powstrzymać się od wykonywania czynności sprzecznych z celem zwolnienia - w szczególności chodzi o takie, które mogą przedłużyć czas trwania "L4".
"Osoba niezdolna do pracy może jednak wykonywać zwykłe czynności życia codziennego oraz czynności związane z jej stanem zdrowia, np. może udać się do apteki, po codzienne zakupy żywności, na badania lub wizytę u lekarza. Szczególnie jeżeli jest osobą samotną i nie może liczyć na pomoc ze strony innych osób, wykonywanie przez nią czynności życia codziennego w okresie niezdolności do pracy jest nieuniknione. Nie są to okoliczności, które mogą stanowić podstawę pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego" - czytamy w poradniku.