Jak dokonywać potrąceń z zasiłków z nową kwotą wolną

Od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2025 r. obowiązują nowe wysokości kwot wolnych, które podlegają corocznej waloryzacji na zasadach określonych dla emerytur i rent. Jeżeli po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego wysokość świadczenia jest niższa niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji, to ujęć w ogóle się nie dokonuje.

Pracodawca, który w danym roku kalendarzowym jest płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia społecznego, w tym z ubezpieczenia wypadkowego, ma również obowiązek dokonywać potrąceń z wypłacanych świadczeń, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Ze względu na to, że zasiłek jest odmienną kategorią przychodu od wynagrodzenia za pracę, potrąceń dokonuje się według zasad określonych w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429; dalej: ustawa emerytalna). Nie ma tu więc zastosowania ustawa z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465) w zakresie ochrony wynagrodzenia. Przesądza o tym art. 833 par. 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1550; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1860), zgodnie z którym do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Z zasiłków podlegają zaspokojeniu m.in. następujące należności wymienione w art. 139 ustawy emerytalnej:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych,
• należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego,
• nienależnie pobrane zasiłki rodzinne lub pielęgnacyjne, świadczenia rodzinne,
• nienależnie pobrane emerytury i renty,
• nienależnie pobrane świadczenia wychowawcze i świadczenia „Dobry start”,
• nienależnie pobrane świadczenia postojowe otrzymane na podstawie przepisów związanych z COVID-19.

Potrąceń dokonuje się, zachowując kolejność ustaloną w powyższym art. 139 ustawy emerytalnej. Alimenty np. mają pierwszeństwo przed pozostałymi, niealimentacyjnymi należnościami. Przy dokonywaniu potrąceń należności alimentacyjnych w trybie bezegzekucyjnym, w pierwszej kolejności zaspokajane są alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika.

Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy. Zasiłki podlegają bowiem wyłącznie opodatkowaniu. Nie stanowią natomiast podstawy ani składek społecznych, ani składki zdrowotnej.

Świadczenia chorobowe też pod ochroną

Zasiłki, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, też podlegają szczególnej ochronie poprzez ustanowione kwoty graniczne oraz kwoty wolne od potrąceń. Tylko określona część zasiłku może być przeznaczona na spłatę zadłużenia. Tę część kształtuje nie tylko granica potrącenia, lecz także kwota wolna, czyli ta część zasiłku, którą pracownik musi otrzymać tytułem kwoty gwarantowanej. Zatem pracodawca przystępując do czynności potrącenia, musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.

Najczęściej potrącenia u pracowników mogą być dokonywane w następujących granicach:

• świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym ‒ do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku,
• inne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych ‒ do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.

Maksymalną część należności podlegającą potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, czyli przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Coroczna waloryzacja

Od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2025 r. obowiązują nowe wysokości kwot wolnych. Jeżeli po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego wysokość świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, to ujęć się w ogólnie nie dokonuje.

Podane kwoty wolne ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna, czyli stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Natomiast jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, to kwotę wolną należy zmniejszyć stosownie do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Podzielnik jest stały i nie zależy od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Nie wynika to, co prawda, wprost z przepisów ustawy emerytalnej, ale ZUS stosuje taki mechanizm.

Przykład 1

Co w przypadku zbiegu

W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych z innymi należnościami z tytułem wykonawczym łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku. Obowiązuje bowiem zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń. Jednak trzeba pamiętać o kolejności i najpierw zaspokoić alimenty.

W razie zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku. W razie zbiegu egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne albo 50 proc. kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach.

Przykład 2

Przykład 3

Inne niż ustawowe

Z zasiłków pracodawca może także dokonywać potrąceń innych niż wymienione w art. 139 ustawy emerytalnej. Są to tzw. potrącenia dobrowolne, bez tytułu wykonawczego, np. pożyczka udzielona pracownikowi ze środków własnych, z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z kasy zapomogowo-pożyczkowej, składka ubezpieczenia na życie, nadpłata nienależnego wynagrodzenia. Jednak na dokonanie takiego potrącenia pracodawca powinien mieć pisemną zgodę pracownika. W treści tej zgody pracownik powinien wskazać, jaką kwotę z zasiłku pracodawca może pobrać. W przypadku potrąceń dobrowolnych z zasiłku nie stosuje się bowiem ani kwot granicznych, ani wolnych. Ustawa emerytalna wyznacza je tylko dla należności wymienionych w art. 139. ©℗