Świadczenie wspierające a składki. Trzeba złożyć wniosek

Opiekun osoby korzystającej z tego rodzaju pomocy będzie podlegać ubezpieczeniom emerytalno-rentowemu oraz zdrowotnemu. Ale jest warunek: nie może podejmować zatrudnienia ani innej pracy zarobkowej oraz nie może mieć prawa do emerytury. I co ważne, aby składki były odprowadzane, trzeba się o to zwrócić do ZUS.

W tym roku osoby niepełnosprawne mogą otrzymać nowy rodzaj świadczenia – świadczenie wspierające. Może je otrzymać osoba niepełnosprawna po ukończeniu 18. roku życia, gdy otrzyma decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia wydaną przez wojewódzki zespół ds. orzekania niepełnosprawności, o której mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. [ramka] Potrzeba wsparcia musi w tej decyzji zostać określona na poziomie od 70 do 100 pkt. Świadczenie wspierające nie zastępuje renty socjalnej, może być wypłacane razem z nią, o ile zostaną spełnione warunki wypłaty ich obu. Oba te świadczenia przyznaje i wypłaca ZUS, mimo że nie są to świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadziła także zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), na mocy których osoba, która opiekuje się osobą pobierającą świadczenie wspierające, podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, a na mocy zmian w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – także ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Bez wypadkowego i chorobowego

Zgodnie z nowo dodanym do ustawy systemowej art. 6c obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które mieszkają na terenie Polski i nie podjęły zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające. Warunkiem jest wspólne zamieszkiwanie i gospodarowanie przez okres sprawowania opieki. Kolejnym warunkiem jest brak ustalonego prawa do emerytury lub renty i brak innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Co ważne, prawo do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje jednej osobie sprawującej opiekę, niezależnie od tego, ile osób opiekuje się osobą niepełnosprawną.

Opiekunowie nie podlegają jednak ubezpieczeniu wypadkowemu, co wprost wynika z ustawy systemowej. Zgodnie z art. 12 ust. 1 obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale ust. 2 precyzuje, że ubezpieczeniu temu nie podlegają m.in. osoby niepodejmujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej określone we wskazanym wyżej art. 6c.

Opiekunowie nie podlegają także ubezpieczeniu chorobowemu, bo nie zostali wymienieni ani wśród osób podlegającym mu obowiązkowo (art. 11 ust. 1 ustawy systemowej), ani dobrowolnie (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej).

Brak automatyzmu

Co prawda przepis mówi o podleganiu ubezpieczeniom emerytalno-rentowym „obowiązkowo”, lecz w praktyce trzeba złożyć odpowiedni wniosek do ZUS. Sam fakt przyznania osobie niepełnosprawnej świadczenia wspierającego nie oznacza z automatu, że składki zaczynają być opłacane za opiekuna, który np. reprezentował niepełnosprawnego w postępowaniu o świadczenie wspierające.

Zgodnie z art. 36c ustawy systemowej osoby niepodejmujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej muszą złożyć wniosek o zamiarze podlegania przez nie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz o zgłoszenie członków ich rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego. Dana osoba podlega ubezpieczeniom od dnia określonego we wniosku jako dzień rozpoczęcia sprawowania opieki nad osobą pobierającą świadczenie wspierające, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony, do dnia wskazanego we wniosku jako dzień zakończenia sprawowania opieki nad tą osobą.

Wniosek ten musi zawierać:

• imię i nazwisko osoby niepodejmującej zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, datę urodzenia, adres miejsca zamieszkania, obywatelstwo, płeć oraz jej numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru PESEL – serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, adres elektroniczny, numer telefonu;
• dzień rozpoczęcia i zakończenia sprawowania opieki nad osobą pobierającą świadczenie wspierające;
• oświadczenie o wspólnym zamieszkiwaniu i gospodarowaniu;
• imię i nazwisko osoby pobierającej świadczenie wspierające, datę jej urodzenia oraz jej numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru PESEL – serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość;
• inne dane niezbędne do zgłoszenia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego osoby niepodejmującej zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz członków jej rodziny.

Informacje te składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywego oświadczenia.

W przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku ZUS wzywa wnioskodawcę do jego poprawienia lub uzupełnienia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Niezastosowanie się do wezwania skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia.

Wniosek można złożyć jedynie za pośrednictwem profilu na PUE ZUS. Ustawa systemowa nakłada na ZUS obowiązek zapewnienia w swojej siedzibie, oddziale lub innej wyznaczonej jednostce organizacyjnej możliwości założenia takiego profilu informacyjnego, a także zapewnienia pomocy przy składaniu wniosku. I choć sposób realizacji tego obowiązku nie jest sprecyzowany, to można się domyślać, że chodzi o to, aby każda osoba, która z różnych względów nie może (nie potrafi) złożyć wniosku elektronicznie, mogła przyjść do placówki ZUS i złożyć taki wniosek z pomocą pracownika ZUS.

Ustawa systemowa nakłada na ubezpieczonego obowiązek poinformowania o tym, że przestał on spełniać warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ubezpieczeniem zdrowotnym, a więc np. przestał opiekować się osobą pobierającą świadczenie wspierające lub podjął zatrudnienie. Informację o zmianie okoliczności należy złożyć – również za pośrednictwem PUE ZUS – nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia zaistnienia tych okoliczności. Informacje na temat samego złożenia wniosku oraz podleganiu ubezpieczeniu udostępniane są również na PUE ZUS.

Różna podstawa wymiaru składek

Płatnikiem składek dla takich osób jest ZUS, który nie tylko przyjmuje wnioski o „zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym”, lecz także rejestruje i wyrejestrowuje je z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Składki są co prawda wpłacane do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez ZUS, ale finansuje je w całości budżet państwa. Ich podstawę stanowi kwota odpowiadająca wysokości pobieranego świadczenia wspierającego przez osobę, nad którą sprawowana jest opieka. A ta jest uzależniona od skali wymaganego wsparcia, jaką świadczeniobiorcy określono we wspomnianej wyżej decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia.

I tak podstawa wymiaru składek dla opiekuna może wynosić równowartość:

• 220 proc. renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 95 do 100 pkt w skali potrzeby wsparcia;
• 180 proc. renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 90 do 94 pkt w skali potrzeby wsparcia;
• 120 proc. renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 85 do 89 pkt w skali potrzeby wsparcia;
• 80 proc. renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 80 do 84 pkt w skali potrzeby wsparcia;
• 60 proc. renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 75 do 79 pkt;
• 40 proc. renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 74 pkt w skali potrzeby wsparcia.

Wysokość podstawy składek będzie miała oczywiście wpływ na przyszłą emeryturę (ewentualnie także na rentę) osoby opiekującej się osobą pobierającą świadczenie wspierające. Im wyższe świadczenie wspierające (a zatem – im większy poziom niepełnosprawności), tym wyższe składki ZUS będzie ewidencjonował na koncie ubezpieczonego opiekuna.

Ubezpieczenie zdrowotne

Zarówno osoba pobierająca świadczenie wspierające, jak i jej opiekun niepodejmujący zatrudnienia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, na które składki opłaca ZUS, który również zgłasza je do ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczenie to w przypadku świadczeniobiorcy obejmuje okres od dnia przyznania świadczenia wspierającego do dnia utraty prawa do jego pobierania. W przypadku zaś opiekuna osoby pobierającej świadczenie wspierające obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego istnieje od dnia określonego we wniosku o zamiarze podlegania przez niego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad osobą pobierającą świadczenie wspierające, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony, a wygasa od dnia wskazanego w tym wniosku jako dzień zakończenia sprawowania opieki nad tą osobą. ©℗