Świadczenie wspierające. Jak wygląda ocena poziomu potrzeby wsparcia? [PYTANIA]

Jak uzyskać świadczenie wspierające w 2024 r.? Najpierw trzeba uzyskać decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Dopiero potem można złożyć wniosek do ZUS. Jak będzie wyglądać spotkanie ze specjalistami ds. ustalania poziomu potrzeby wsparcia we WZON? O co będą pytać i jakimi kryteriami będą się kierować?

Od 1 stycznia 2024 r. osoby z niepełnosprawnością mogą ubiegać się o świadczenie wspierające. Aby je uzyskać najpierw muszą uzyskać decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Oceny będą dokonywać specjaliści z wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności. Będą oni oszacowywać funkcjonowanie osoby w oparciu o określoną skalę ujmującą ocenę samodzielności osoby z niepełnosprawnością każdego rodzaju, a więc fizyczną, sensoryczną, intelektualną i psychiczną.

Ocena specjalistów jest bardzo ważna. To od niej będzie zależała kwota świadczenia wspierającego.

Wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia

Wnioski o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia można składać od 1 stycznia 2024 r. w wojewódzkim zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON) właściwym ze względu na miejsce stałego pobytu. W wersji papierowej można złożyć także wniosek za pośrednictwem powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, który ma 7 dni na przekazanie wniosku do WZON.

Aby starać się o wydanie decyzji, należy mieć orzeczenie o niepełnosprawności lub być w trakcie jego procedowania. Wzór wniosku o wydanie decyzji uwzględnia, m.in. dane osoby wnioskującej lub jego przedstawiciela ustawowego, np. adres zameldowania, zamieszkania jeśli jest inny, nazwę organu wydającego orzeczenie i jego termin. Trzeba zaznaczyć, czy wnioskujący zgadza się na ustalenie poziomu potrzeby wsparcia w miejscu stałego pobytu.

Jakie dokumenty trzeba dołączyć do wniosku?

Do wniosku należy dołączyć załączniki:

• kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem;
• kopię orzeczenia o niepełnosprawności;
• dokument potwierdzający status opiekuna prawnego, kuratora osoby z niepełnosprawnością albo osoby reprezentującej ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych – jeżeli dotyczy;
• upoważnienie do reprezentowania pełnoletniej osoby z niepełnosprawnością – jeżeli dotyczy.

Kwestionariusz samooceny - jak go wypełnić?

Kwestionariusz samooceny wypełnia osoba z niepełnosprawnością starająca się o wydanie decyzji. Odpowiada w nim na pytania dotyczące możliwości wykonywania codziennych czynności jak np. poruszanie się, dbanie o higienę, przygotowanie posiłków, porozumiewanie się i wiele innych.

Może zaznaczyć jedną z opcji:

• brak zdolności do wykonania danej czynności,
• zdolność ograniczona
• zdolność częściowo ograniczona
• pełna zdolność do jej wykonania.

Decyzja o poziomie wsparcia - co będzie brane pod uwagę?

Ocena funkcjonowania osoby będzie oparta o:

• formularz w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia osoby z niepełnosprawnością – wypełnia skład ustalający do 7 dni po spotkaniu się z osobą z niepełnosprawnością,
• obserwację,
• wywiad bezpośredni,
• ocenę funkcjonowania,
• kwestionariusz samooceny trudności w funkcjonowaniu – wypełnia osoba z niepełnosprawnością i dołącza do wniosku o wydanie decyzji.

Skład ustalający w jednym miejscu i czasie dokona obserwacji funkcjonowania osoby, przeprowadzi z nią wywiad bezpośredni oraz oceny funkcjonowania. Rozporządzenie nazywa je „czynnościami oceniającymi”. Ich celem jest ocena samodzielnego wykonywania czynności dnia codziennego.

Obserwacja polega na zebraniu spostrzeżeń w zakresie zachowania i sposobu funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością oraz jej zaangażowania w wykonywanie codziennych czynności.

Wywiad bezpośredni polega na rozmowie z osobą z niepełnosprawnością (lub jeśli będzie taka konieczność z jej opiekunem faktycznym), która będzie dotyczyć jej sposobu funkcjonowania na co dzień.

Ocena funkcjonowania polega na wykonaniu podczas spotkania ze składem ustalającym dowolnych czynności dnia codziennego przez osobę starającą się o uzyskanie decyzji.

Każdy członek składu ustalającego, po przeprowadzeniu czynności oceniających, napisze oddzielną opinię dotyczącą oceny funkcjonowania osoby. Na jej podstawie skład ustalający wypełni formularz, na podstawie którego zostanie wydana decyzja.

Ile czasu na wydanie decyzji?

Specjaliści ds. ustalania poziomu potrzeby wsparcia we WZON, do 7 dni po przeprowadzeniu czynności oceniających osobę starającą się o wydanie decyzji, wypełniają wspólnie formularz, w którym wpisują punktację określonych czynności. Skład ustalający podpisuje decyzję o poziomie wsparcia w terminie 14 dni od wypełnienia formularza.

Tym samym decyzja o poziomie potrzeby wsparcia powinna być gotowa w ciągu 3 tygodni od posiedzenia składu ustalającego. WZON ma maksymalnie 3 miesiące od dnia wpływu do wojewódzkiego zespołu na rozpatrzenie wniosku.

Decyzja jest wydawana na czas ważności orzeczenia o niepełnosprawności, ale nie dłużej niż na 7 lat.

Kto będzie oceniał poziom potrzeby wsparcia? [SKŁAD]

W składzie ustalającym poziom wsparcia muszą zasiadać co najmniej dwie osoby. Mogą to być następujący specjaliści:

• fizjoterapeuta,
• psycholog – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunku psychologia,
• pedagog – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunku pedagogika,
• pedagog specjalny – posiadający ukończone magisterskie studia w zakresie pedagogiki specjalnej,
• pracownik socjalny – posiadający kwalifikacje określone w przepisach ustawy o pomocy społecznej,
• doradca zawodowy – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunkach: psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia lub zawodowe studia wyższe o specjalności doradztwo zawodowe albo studia podyplomowe o specjalności doradztwo zawodowe,
• pielęgniarka / pielęgniarz - legitymujący się co najmniej 2-letnim doświadczeniem w wykonywaniu pracy w jednym z wymienionych zawodów w okresie pięciu lat bezpośrednio poprzedzających powołanie na specjalistę do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia.

Co ważne, w składzie nie może zasiadać dwóch specjalistów tego samego zawodu. Specjalistą do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia powołuje wojewoda, na wniosek przewodniczącego WZON.

Termin i miejsce ustalenia poziomu potrzeby wsparcia

Osoba z niepełnosprawnością (lub jej opiekun faktyczny) otrzymają informację o terminie i miejscu ustalenia poziomu potrzeby wsparcia nie później niż 7 dni przed posiedzeniem składu ustalającego. Osoba z niepełnosprawnością może zawnioskować, aby taką informację otrzymać:

• telefonicznie,
• poprzez sms lub
• mailowo.

Jeśli osoba z niepełnosprawnością nie może z ważnych, losowych, przyczyn być obecna na posiedzeniu składu ustalającego powinna to zgłosić w terminie 14 dni od dnia wyznaczonego terminu. Wtedy WZON wyznaczy nowy termin – jeśli uzna usprawiedliwienie. Jeśli zaś uzna usprawiedliwienie za nieuzasadnione pozostawi sprawę bez rozpatrzenia.

Ocena poziomu potrzeby wsparcia - to się liczy [KRYTERIA]

Decyzja określa poziom potrzeby wsparcia, uwzględniając wartości punktowe dla każdej czynności codziennego funkcjonowania. Ocena punktowa odpowiada wadze tej czynności dla niezależnego życia, czyli jak duże jest jej znaczenie, aby móc żyć niezależnie.

Skład ustalający weźmie pod uwagę 25 najwyżej punktowanych spośród 32 czynności. Są to:

• zmiana pozycji ciała,
• poruszanie się w znanym środowisku,
• poruszanie się w nieznanym środowisku,
• sięganie, chwytanie i manipulowanie przedmiotami użytkowymi,
• przemieszczanie się środkami transportu,
• klasyfikacja docierających bodźców,
• przekazywanie informacji innym osobom,
• prowadzenie rozmowy,
• opanowanie nowej umiejętności praktycznej,
• koncentrowanie się na czynności,
• korzystanie z urządzeń i technologii służących z korzystania z informacji i porozumiewania się,
• mycie i osuszanie całego ciała,
• mycie i osuszanie rąk i twarzy,
• pielęgnowanie poszczególnych części ciała,
• troska o własne zdrowie,
• korzystanie z toalety,
• ubieranie się,
• jedzenie i picie,
• stosowanie zalecanych środków terapeutycznych,
• realizowanie wyborów i decyzji,
• pozostawanie w domu samemu,
• nawiązywanie kontaktów,
• kontrolowanie własnych zachowań i emocji,
• utrzymywanie kontaktów z bliskimi,
• tworzenie bliskich relacji z innymi osobami,
• kupowanie artykułów codziennej potrzeby,
• przygotowywanie posiłków,
• dbanie o dom, ubrania i obuwie,
• dokonywanie transakcji finansowych,
• rekreacja i organizacja czasu wolnego,
• załatwianie spraw urzędowych,
• realizowanie dziennego rozkładu zajęć.

Waga punktowanych czynności to 4. Każdy rodzaj wsparcia i częstotliwość (czasami, często, bardzo często, zawsze) mają przypisany współczynnik. Najniższy jest przy wskazaniu „czasami”, a najwyższy (wynosi 1) przy „zawsze”.

Cztery rodzaje wsparcia

Rozporządzenie wyróżnia cztery rodzaje wsparcia:

• wsparcie towarzyszące,
• wsparcie częściowe,
• wsparcie pełne,
• wsparcie szczególne.

Zdolność osoby z niepełnosprawnością do samodzielnego wykonywania codziennych czynności skład ustalający będzie oceniał za każdym razem w odniesieniu do niepełnosprawności: fizycznej, psychicznej, intelektualnej i sensorycznej.

Obszary samodzielności

Rozporządzenie wymienia siedem obszarów, które są istotne przy ocenie samodzielności osoby z niepełnosprawnością w codziennym życiu:

• zdolność do świadomej i samodzielnej inicjacji wykonania czynności;
• zdolność do celowego, efektywnego i bezpiecznego wykonania czynności w standardowym czasie z uwzględnieniem wieku danej osoby;
• zdolność do kontroli wykonywania czynności od początku do końca;
• konieczność wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą;
• okoliczności związane z niepełnosprawnością danej osoby;
• nadmierną troskę ze strony innych osób;
• utrwalenie obecnego stanu zdrowia osoby z niepełnosprawnością.

Poziom potrzeby wsparcia. Punktacja

Jak policzyć punkty określające poziom potrzeby wsparcia dla każdej czynności w codziennym funkcjonowaniu? Członkowie składów ustalających będą mnożyć współczynniki: rodzaju wymaganego wsparcia, częstotliwości i wagi przypisanej do danej czynności.

Uzyskany wynik zaokrągla się do tysięcznych części w górę. Jeśli ktoś ma kilka rodzajów niepełnosprawności, bierze się pod uwagę wartości najwyższe w każdym rodzaju niepełnosprawności.

Poziom potrzeby wsparcia będzie określony w punktach, które będą sumą 25 najwyższych iloczynów ustalonych dla czynności związanych z obszarami codziennego funkcjonowania. Suma jest zaokrąglana do pełnej wartości punktowej w górę.

Odwołanie od decyzji o poziomie wsparcia wydanej przez WZON

A co jeśli nie zgadzamy się z oceną potrzeby wsparcia? Od decyzji można się odwołać. Należy wówczas złożyć wniosek do WZON o ponowne rozpatrzenie sprawy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji.