Tylko wniosek, a nie deklaracja pracownicy, decyduje o wysokości zasiłku macierzyńskiego

Nasza pracownica urodziła dziecko trzy tygodnie temu, złożyła nam tylko odpis aktu urodzenia dziecka. Jeszcze przed urodzeniem dziecka zapowiadała, że będzie chciała skorzystać z urlopu macierzyńskiego i zaraz po nim – z urlopu rodzicielskiego. W jakiej wysokości należy wypłacić jej zasiłek macierzyński?

Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 31 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami kodeksu pracy (dalej: k.p.) jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Zgodnie natomiast z ust. 2 zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Nie 100 proc., ale 81,5 proc. podstawy

Urlop macierzyński przysługuje matce z mocy prawa, musi ona jedynie potwierdzić urodzenie dziecka poprzez złożenie odpisu aktu urodzenia dziecka. W związku z urlopem macierzyńskim z mocy prawa wynika także prawo do zasiłku macierzyńskiego, który, jak wynika ze wspomnianego wyżej przepisu, przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Ustawa zasiłkowa przewiduje jednak możliwość otrzymywania przez matkę zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego. Musi ona w tym celu złożyć wniosek określony w art. 30a ust. 1 ustawy zasiłkowej. Wynika z niego, że ubezpieczona matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu, o którym mowa w art. 1821a par. 4 k.p. (dodatkowe dziewięć tygodni), przysługującego ojcu dziecka. Z takim samym wnioskiem mogą wystąpić także ubezpieczeni, którzy stali się rodzicami adopcyjnymi i zastępczymi. Zgodnie z art. 30a ust. 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie mu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, z wyłączeniem okresu, o którym mowa w art. 1821a par. 4 k.p., przysługującego drugiemu rodzicowi dziecka.

Co ważne, w przypadku złożenia takiego wniosku (zarówno przez matkę biologiczną, jak i przez rodzica adopcyjnego lub zastępczego) matka dziecka (rodzic zastępczy lub adopcyjny) może dzielić się z ojcem dziecka (drugim rodzicem zastępczym lub adopcyjnym) korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, z wyłączeniem okresu dziewięciu tygodni (przysługujących tylko jednemu z rodziców). Wniosek tego rodzaju jest jedynie formalnością, bo płatnik nie może odmówić wypłaty zasiłku w wysokości 81,5 proc. Nie ma przy tym znaczenia, że na dzień składania wniosku z art. 30a ustawy zasiłkowej pracownica nie złożyła jeszcze wniosku o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego.

Ustna informacja to za mało

Jednak w przypadku, gdy pracownica nie złoży wniosku z art. 30a ustawy zasiłkowej o wypłatę zasiłku w wysokości 81,5 proc. w terminie 21 dni od porodu, płatnik musi rozpocząć wypłatę zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100 proc. Nie mają znaczenia jej ustne deklaracje o chęci skorzystania z urlopu rodzicielskiego zaraz po urlopie macierzyńskim. W obecnym stanie prawnym kwestia pobierania zasiłku w uśrednionej wysokości (81,5 proc. za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego) nie ma znaczenia w kontekście złożenia lub niezłożenia wniosku o urlop rodzicielski.

Dlatego w opisywanej sytuacji, skoro pracownica nie złożyła wniosku o wypłatę zasiłku w wysokości 81,5 proc., płatnik nie może rozpocząć wypłaty zasiłku w tej wysokości. Oznaczałoby to bowiem niedopłatę zasiłku, ponieważ przysługuje on w wysokości domyślnej, tj. 100 proc. podstawy wymiaru. Taka sytuacja miałaby miejsce także wówczas, gdy pracownica złożyłaby od razu po porodzie wniosek o urlop rodzicielski, ale nadal nie złożyłaby wniosku, o którym mowa w art. 30a ustawy zasiłkowej.

W opisywanym przypadku, jeśli pracownica podtrzyma chęć skorzystania z urlopu rodzicielskiego po urlopie macierzyńskim, będzie mogła to zrobić, jednak konieczne będzie złożenie wniosku o ten urlop nie później niż 21 dni przed pierwszym dniem tego urlopu. Za ten okres płatnik będzie wypłacał zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Jeśli na urlop rodzicielski zdecyduje się ojciec dziecka, to również będzie miał prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. ©℗