Umowa cywilnoprawna z własnym pracownikiem wykluczy zbieg tytułów ubezpieczeniowych

Zatrudniamy osobę na umowę o pracę na stanowisku specjalisty handlowego, któremu postanowiliśmy dodatkowo powierzyć wykonanie zadania poza obowiązkami wynikającymi ze stosunku pracy. Chcemy, żeby wykonał zdjęcia i filmy promujące firmę za granicą. Czy w takiej sytuacji możemy zawrzeć z nim umowę cywilnoprawną (umowę o dzieło)?

Prowadzimy działalność w formie spółki. Zatrudniamy osobę na umowę o pracę na stanowisku specjalisty handlowego, któremu postanowiliśmy dodatkowo powierzyć wykonanie zadania poza obowiązkami wynikającymi ze stosunku pracy. Chcemy, żeby wykonał zdjęcia i filmy promujące firmę za granicą. Czy w takiej sytuacji możemy zawrzeć z nim umowę cywilnoprawną (umowę o dzieło)? Czy w związku z tym, że robienie zdjęć i filmów nie należy do jego normalnych obowiązków pracowniczych, można uznać, że dochodzi do zbiegu tytułów ubezpieczeniowych? Nie chcemy w ten sposób obchodzić przepisów o składkach.

Analiza przedstawionej sytuacji wymaga odniesienia się do przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), w tym przede wszystkim art. 36 ust. 1–2 oraz art. 46 ust. 1. Wynika z nich, że każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych m.in. pracowników należy do płatnika składek. Ponadto według zasad wynikających z przepisów ustawy płatnik składek jest obowiązany potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Znaczenie mają także art. 6 ust. 1 oraz art. 11 i art. 12 ustawy systemowej. Zawarto w nich katalog osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w związku z ubezpieczeniami chorobowym i wypadkowym.

Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy systemowej postanowiono, że takie osoby jak m.in. pracownicy, spełniające także warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Zasada wynikająca z tego przepisu nie będzie miała jednak zastosowania w opisywanej sprawie.

W tym kontekście szczególnie pomocne może być stanowisko zawarte w piśmie ZUS z 18 września 2023 r., znak DI/100000/43/750/2023. W piśmie tym zwrócono uwagę na art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, z którego wynika, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Następnie ZUS zwrócił uwagę na art. 18 ust. 1a ustawy, gdzie postanowiono, że w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło.

ZUS wskazał, że umowa o dzieło z własnym pracodawcą traktowana jest jako forma kontynuowania zatrudnienia pracowniczego. W konsekwencji do umowy o dzieło wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy nie ma zastosowania zasada zbiegu tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Podano także, że w świetle prawa wynagrodzenie pracownika z umowy o dzieło wykonywanej na rzecz pracodawcy jest uznawane jak wynagrodzenie z umowy o pracę. Następnie ZUS dodał, że w takiej sytuacji umowa o dzieło jest objęta składkami na ubezpieczenia społeczne, nawet jeśli z umowy o pracę pracownik osiąga wynagrodzenie wyższe niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Reasumując, w opisanej sytuacji nie można zatem przyjąć, że zawarcie umowy o dzieło nie będzie miało konsekwencji składkowych. Umowa o dzieło z pracownikiem jest bowiem kontynuacją stosunku pracy, a wynagrodzenie z umowy o dzieło wykonywanej na rzecz pracodawcy jest kwalifikowane jako wynagrodzenie ze stosunku pracy. A to oznacza, że płatnik będzie musiał od niej odprowadzić pełne składki. Zasady tej nie wyłącza okoliczność, że celem pracodawcy i pracownika nie jest obejście przepisów o oskładkowaniu, ale faktyczna potrzeba pracodawcy.

Na marginesie można tylko wspomnieć, że dla obowiązków składkowych nie ma znaczenia, czy płatnik zawrze z pracownikiem umowę cywilnoprawną w formie zlecenia (umowy o świadczenie usług), czy umowy o dzieło. Gdyby nie stosunek pracy łączący strony, różnica między umową zlecenia a umową o dzieło byłaby znaczna, bo pierwsza z nich, co do zasady, jest tytułem do ubezpieczenia społecznego, zaś druga, choć podlega jedynie zgłoszeniu do ZUS, nie rodzi obowiązków składkowych. Jednak w rozpatrywanej sytuacji zawarcie umowy zlecenia czy o dzieło nie będzie się różniło pod kątem skutków dla płatnika. ©℗