Wypadek przy pracy w ochronie zdrowia: jakie procedury wdrożyć, gdy pielęgniarka ukłuła się igłą

Pielęgniarka w naszej przychodni podczas udzielania świadczeń zdrowotnych zakłuła się w palec igłą, którą wcześniej dokonywała iniekcji u pacjenta. Niestety nie zabezpieczyła strzykawki i nie ustaliła, któremu pacjentowi robiła nią zastrzyk. Jak w tej sytuacji powinna wyglądać prawidłowa pierwsza pomoc powypadkowa? Czy to zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy? Czy trzeba je zgłosić do jakiegoś organu?

W analizowanym przypadku pracodawca powinien podjąć działania zmierzające do ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia oraz wdrożyć procedurę poekspozycyjną, której celem będzie ocena narażenia i ewentualne podanie pracownikowi leków antyretrowirusowych. Procedura ta powinna być przeprowadzona przez lekarza medycyny pracy lub lekarza specjalistę chorób zakaźnych (np. z właściwego wojewódzkiego szpitala zakaźnego). Jednak analizowanego przypadku nie zgłasza się do żadnego organu (np. państwowemu inspektorowi sanitarnemu). Trzeba również pamiętać o odpowiednim postepowaniu powypadkowym i wypłacie świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, o ile zostanie stwierdzona niezdolność do pracy.

Zdarzenie w związku z pracą

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: u.u.w.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Z uwagi na to, że zakłucie igłą – niezależenie od tego, czy doszło do niego podczas udzielania świadczeń zdrowotnych, czy też w innych okolicznościach związanych z realizacją obowiązków służbowych (np. podczas pracy w sortowni odpadów) – spełnia wszystkie przesłanki wynikające z definicji wypadku przy pracy, pracodawca, którego pracownik zgłosi takie zdarzenie, powinien przeprowadzić postępowanie powypadkowe w trybie przewidzianym w art. 234 par. 1 kodeksu pracy oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Przepisy powyższego rozporządzenia zobowiązują pracodawcę zatrudniającego pracownika, który uległ wypadkowi, aby po uzyskaniu zawiadomienia o zdarzeniu powołał zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), którego zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz sporządzenie – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy według określonego wzoru.

Niezależnie od powyższego przepisy rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych nakładają na pracodawcę liczne obowiązki związane zarówno z ochroną pracowników przed zagrożeniami związanymi ze zranieniami ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych przez podmioty wykonujące działalność leczniczą, jak i dokumentowaniem takich zdarzeń. I tak pracodawca powinien:

• zapewnić pracownikom stały dostęp do instrukcji oraz innych, sporządzonych w formie papierowej i elektronicznej, informacji o zasadach używania ostrych narzędzi i środków ochrony indywidualnej, a także do obowiązujących przepisów z zakresu bhp przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych;
• promować dobre praktyki zapobiegające narażeniu, w szczególności opracowywać w konsultacji z przedstawicielami pracowników materiały informacyjne dotyczące tych praktyk;
• prowadzić wykaz zranień ostrymi narzędziami przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych;
• informować pracowników o ryzyku związanym z narażeniem;
• zapewnić systematyczne szkolenia mające na celu zapobieganie narażeniu i jego skutkom.

Postępowania poekspozycyjne

Odrębną kwestią jest postępowanie poekspozycyjne, które należy wdrożyć jako pierwszą pomoc osobie eksponowanej na potencjalne źródło zakażenia. W takim przypadku należy skierować pracownika do lekarza medycyny pracy lub lekarza specjalisty chorób zakaźnych (np. z właściwego wojewódzkiego szpitala zakaźnego), który dokona oceny narażenia i zaproponuje stosowne leczenie. Z uwagi na to, że niemożność przebadania narzędzia (w tym przypadku igły) skutkuje brakiem możliwości ustalenia, czy było ono skażone czynnikiem biologicznie zakaźnym, należy je w ten właśnie sposób traktować. Tym samym pracownikowi są przeważnie podawane leki antyretrowirusowe, których celem jest wyeliminowanie zakażenia np. ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV). Co ważne, profilaktyczne leczenie poekspozycyjne ze styczności HIV, do której doszło w wyniku wypadku w trakcie wykonywania czynności zawodowych, jest – zgodnie z art. 41 ust. 5 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – finansowane przez pracodawcę albo zlecającego prace. ©℗