Państwowy plan się powiódł. Wypłata świadczeń nie rujnuje finansów publicznych. Odbiła się za to na portfelach emerytów. Wydłużanie wieku emerytalnego, wyższe składki, wzrost płac, dobrowolne oszczędzanie to sposoby na zwiększenie wsparcia wypłacanego z nowego systemu.
Porównanie emerytur ze starego i nowego systemu
/
Dziennik Gazeta Prawna
Powiększa się różnica między świadczeniami wypłacanymi według starego i nowego systemu. Jak wynika z najnowszych danych ZUS, w ubiegłym roku przeciętna emerytura liczona na nowych zasadach (weszły w życie w 1999 r.) wyniosła 1957 zł, podczas gdy według starych – 3182 zł. Różnica sięgnęła więc 1225 zł, rok wcześniej było to 1180 zł, a w 2011 r. 1031 zł.
Dysproporcja wynika z metody wyliczania emerytury. W nowym systemie składka odłożona na koncie w ZUS jest dzielona przez liczbę miesięcy średniego dalszego trwania życia. O wysokości świadczenia decyduje wysokość składki. A im dłuższe życie na koszt ZUS, tym niższe wypłaty.
Natomiast sposób wyliczania emerytury w poprzednim systemie to iloczyn 24 proc. średniej krajowej oraz okresów składkowych i nieskładkowych odniesionych do zarobków z 10 najlepszych lat wskazanych przez ubezpieczonego. Liczy się staż, ale zainteresowany może wskazać ZUS najbardziej korzystne dla niego lata do wyliczenia. Udział kwoty bazowej daje już blisko 800 zł świadczenia. W efekcie przeciętna emerytura z nowego systemu nieco przewyższa minimalną płacę, podczas gdy ze starego zbliża się do przeciętnej pensji.
Inny powód zwiększających się różnic to rosnący udział w świadczeniach nowo przyznanych na starych zasadach emerytur górniczych. Jak wynika z danych ZUS, 90 proc. tych świadczeń przekracza 3,5 tys. zł na osobę.
Stary sposób jest korzystniejszy dla emeryta, który dostaje wyższe świadczenie, z kolei nowy – dla państwa, bo uprawniony do wsparcia staje się mniej kosztowny dla budżetu.
– Gdybyśmy utrzymali zasadę zdefiniowanego świadczenia, finanse publiczne by tego nie udźwignęły – kwituje Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole, członek Rady Gospodarczej przy premierze.
Emerytury dla budżetu, nie ludzi
W ubiegłym roku przeciętna emerytura wypłacana według nowych zasad wyniosła 1957 zł, podczas gdy świadczenie wyliczone ze starego systemu 3182 zł. Ekonomiści wskazują, że różnica między wysokością nowo przyznanych emerytur może być argumentem wykorzystywanym przez przeciwników obecnie obowiązującego systemu zdefiniowanej składki, gdzie wielkość świadczenia jest uzależniona m.in. od dochodów uzyskiwanych w czasie pracy zawodowej i przewidywanego dalszego trwania życia. Na przykład eksperci Prawa i Sprawiedliwości pracują nad warunkami powrotu do systemu zdefiniowanego świadczenia (czyli określonej z góry wielkości emerytury). Rozjazd między poziomem emerytur mógłby być dobrym uzasadnieniem dla takiej zmiany.
– Trudno przewidzieć, jak takie dane wpłyną na dyskusję o systemie emerytalnym. Dla jednych będzie to argument za utrzymaniem systemu zdefiniowanej składki z racji pozytywnego wpływu na finanse publiczne. Dla niektórych będzie to argument za powrotem do starych rozwiązań. Te dane mogą być różnie wykorzystywane w debacie – uważa Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole.
Marta Petka-Zagajewska z Raiffeisen Polbank dodaje, że powrót do zdefiniowanego świadczenia byłby błędem, bo system finansów publicznych nie byłby w stanie go sfinansować. Jej zdaniem dużo lepszym pomysłem byłoby zmodyfikowanie obecnie obowiązujących reguł.
– Przedłużony wiek emerytalny, wyższa składka emerytalna – to najprostsze sposoby na zwiększenie emerytur. Trzecią drogą byłoby szukanie wyższej stopy zwrotu z filara kapitałowego. Problem w tym, że ten filar został zdemontowany, co było największym błędem rządu PO–PSL – ocenia Petka-Zagajewska.
Jej zdaniem powrót do dyskusji nad kolejnym wydłużeniem wieku emerytalnego to tylko kwestia czasu. Dodatkowo w debacie nad emeryturami zupełnie zapomina się o dobrowolnym oszczędzaniu na lepszą starość.
Górniczych emerytur nie zreformowało PO, nie zrobi tego PiS
– Być może nadejdzie taki moment, że państwo powie wprost: jesteśmy w stanie zagwarantować tylko emeryturę minimalną, resztę obywatelu musisz zaoszczędzić sobie sam. Być może w tym właśnie kierunku należy iść, wtedy faktycznie emerytura może być wyższa – uważa ekonomistka. I dodaje, że to instytucje państwa powinny stymulować rozwój dobrowolnych form oszczędzania, np. przez wprowadzenie ulg podatkowych.
O niskiej świadomości emerytów mówi także Grzegorz Ogonek z banku ING. Z badań robionych przez jego firmę wynika, że ankietowani co prawda zdają sobie sprawę, że nowe świadczenia są i będą niższe od wypłacanych ze starego systemu, niemniej jednak nie podejmują żadnych działań, żeby to zmienić. Co może sugerować, że propozycje zmian w systemie zmierzające do wzrostu wielkości świadczeń mogą padać na podatny grunt.
Rozbieżności w wielkości emerytur mają jeszcze jedną przyczynę. Pokazuje to szczegółowy rozkład nowo przyznanych świadczeń. Choć emerytury ze starego systemu to 17 proc. liczby nowo przyznanych świadczeń w 2014 r., sfinansowanie ich stanowi aż jedną czwartą wydatków FUS na wszystkie nowo przyznane świadczenia. – Jest oczywiste, że wysokie emerytury wypłacane według starych zasad są w znacznym stopniu wynikiem wyłomów w systemie, które mamy. Dyskusja na temat systemu emerytalnego powinna iść w kierunku upowszechniania nowych zasad – podkreśla Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole. Bo w kolejnych latach znacząco będzie malała liczba osób, które będą miały wyliczane emerytury według starych zasad. Wyjątkiem będą górnicy, ich liczba zapewne będzie utrzymywała się na stabilnym poziomie. To pokazuje, że bez zmian w emeryturach górniczych ta dysproporcja między starymi a nowymi świadczeniami będzie rosła.
Do ich reformy nawołuje zresztą Komisja Europejska. Najważniejszym pytaniem jest nie to, jak te zmiany powinny wyglądać, ale jakie są możliwe. Eksperci postulują włączenie emerytur górniczych do systemu powszechnego. Tak było do 2005 r., gdy Sejm zdominowany przez lewicę wyłączył branżę z systemu zdefiniowanej składki. Ale taka zmiana jest mało realna politycznie. Nie podjął się jej rząd PO i nie ma co liczyć, że zrobi to np. PiS, jeśli przejmie władzę. Ta partia buduje swoje poparcie m.in. na ochronie polskiego górnictwa. Możliwe, że realny jest wariant minimalistyczny: przegląd uprawnień emerytalnych i zaostrzenie kontroli w kopalniach. Bo chodzi już nawet nie o zmianę całego systemu, lecz o wprowadzenie mechanizmów eliminujących oszustwa zjazdowe, czyli wyrabianie sobie uprawnień emerytalnych przez osoby nieuprawnione. Obecnie emerytów górniczych jest 206 tysięcy.
Subskrybuj nas na Youtube
