Jak dokonać potrącenia alimentacyjnego i niealimentacyjnego z zasiłku

Pracownik przebywał w marcu na zasiłku chorobowym przez pięć dni. Podstawa wymiaru zasiłku wyniosła 3451,60 zł, już po odliczeniu części składkowej 13,71 proc. Pracownik ma dwa zajęcia komornicze: alimentacyjne oraz niealimentacyjne. Jesteśmy w tym roku płatnikiem zasiłków. Jak dokonać obu potrąceń z zasiłku chorobowego?

odpowiedź

Pracownikowi wolno potrącić z zasiłku chorobowego za marzec nie więcej niż 276,12 zł, co stanowi 60 proc. świadczenia (brutto). Cała ta kwota będzie przeznaczona na spłatę alimentów.

Egzekucja ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego

Jeśli pracodawca jest w danym roku kalendarzowym płatnikiem zasiłków, a zajęcie komornicze – poza wynagrodzeniem za pracę – obejmuje również zasiłki lub szerzej: inne wierzytelności, to ma obowiązek dokonać potrącenia z przysługującego pracownikowi zasiłku: chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego, świadczenia rehabilitacyjnego. Zasiłki są odrębną od wynagrodzenia za pracę kategorią przychodu. Zgodnie z art. 833 par. 5 kodeksu postępowania cywilnego do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Potrąceń z zasiłków dokonuje się według zasad określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna).

Z zasiłków podlegają zaspokojeniu m.in. następujące należności wymienione w art. 139 ustawy emerytalnej:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych,
• należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego,
• kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych,
• kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent,
• kwoty nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych i świadczeń „Dobry start”,
• kwoty nienależnie pobranych świadczeń postojowych otrzymane na podstawie przepisów o COVID-19.

Potrąceń dokonuje się, zachowując ustaloną kolejność, np. alimenty mają pierwszeństwo przed pozostałymi, niealimentacyjnymi należnościami. Przy dokonywaniu potrąceń należności alimentacyjnych w trybie bezegzekucyjnym w pierwszej kolejności są zaspokajane alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika.

Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy. Zasiłki podlegają bowiem wyłącznie opodatkowaniu. Nie są obciążone ani składkami społecznymi, ani składką zdrowotną.

Zakres ochrony

Zasiłki, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, podlegają szczególnej ochronie przed zmniejszeniem. Świadczenia te są chronione poprzez ustanowione kwoty graniczne oraz kwoty wolne od potrąceń. Tylko określona część zasiłku może być przeznaczona na spłatę zadłużenia. Tę część kształtuje nie tylko granica potrącenia, lecz także kwota wolna, czyli ta część zasiłku, którą pracownik musi otrzymać tytułem kwoty gwarantowanej. Zatem pracodawca, przystępując do potrącenia, musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.

Najczęściej potrącenia u pracowników mogą być dokonywane w następujących granicach:

• świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym ‒ do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku;
• inne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych ‒ do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.

Maksymalną część należności podlegającą potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, czyli przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Kwoty wolne

W okresie od 1 marca 2023 r. do 29 lutego 2024 r. obowiązują nowe wysokości kwot wolnych. Kwota zasiłku wolna od egzekucji i potrąceń wynosi obecnie:

• 681,97 zł ‒ przy potrącaniu:

‒ sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,

‒ należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;

• 1125,26 zł ‒ przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi;
• 900,22 zł – dla pozostałych należności.

Kwoty wolne podlegają corocznej waloryzacji od 1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent. Jeżeli po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego wysokość świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, to ujęć się w ogóle nie dokonuje.

Podane kwoty wolne ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna, tj. stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Natomiast jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, to kwotę wolną należy zmniejszyć stosownie do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Podzielnik jest stały i nie zależy od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Nie wynika to wprost z przepisów ustawy emerytalnej, ale ZUS go stosuje, biorąc pod uwagę, że stawkę dzienną zasiłku też uzyskuje się, dzieląc podstawę przez 30. [przykład 1]

przykład 1

przykład 2

Kilka należności

W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych z innymi należnościami z tytułem wykonawczym łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku. Obowiązuje bowiem zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń. Jednak trzeba pamiętać o kolejności i najpierw zaspokoić alimenty.

W razie zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku. W razie zbiegu egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne, albo 50 proc. kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach. [przykład 2]

U pracownika

W opisywanej na początku sytuacji pracownik w marcu przepracował część miesiąca, a za pięć dni nabył prawo do zasiłku chorobowego. Skoro podstawa zasiłkowa wyniosła 3451,60 zł, to 80-proc. zasiłek za pięć dni wyniósł 460,20 zł, co wynika z wyliczenia:

3451,60 zł : 30 = 115,05 zł

115,05 zł x 80 proc. = 92,04 zł

92,04 zł x 5 dni = 460,20 zł

W przypadku egzekucji na zaspokojenie należności alimentacyjnej i niealimentacyjnej można potrącić nie więcej niż 60 proc. kwoty zasiłku (460,20 zł x 60 proc. = 276,12 zł). Kwota wolna przy potrącaniu należności alimentacyjnej wynosi zatem 113,65 zł (681,97 zł : 30 x 5 dni = 113,65 zł).

Kwotę zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy należy zatem obliczyć w następujący sposób:

• podstawa opodatkowania 460,20 zł; po zaokrągleniu 460 zł,
• zaliczka na podatek po zaokrągleniu, do urzędu skarbowego: 55 zł (460 zł x 12 proc.= 55,20 zł),
• 460,20 zł – 55 zł = 405,20 zł.

Ponieważ alimenty mają pierwszeństwo przed pozostałymi należnościami, cała kwota graniczna, tj. 276,12 zł, przejdzie na poczet alimentów.

Po potrąceniu tej kwoty pozostanie do wypłaty 129,08 zł zasiłku i jest to kwota wyższa niż wolna (405,20 zł – 276,12 zł = 129,08 zł; 129,08 zł > 113,65 zł).

Niestety pracodawca nie może już nic ująć na rzecz drugiej, niealimentacyjnej należności, o czym ma obowiązek poinformować komornika.

Natomiast z wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca pracodawca dokona potrącenia również w pierwszej kolejności alimentacyjnego z zastosowaniem przepisów kodeksu pracy. Przypomnijmy, że przy potrąceniach alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę kwota wolna od potrąceń w ogóle nie obowiązuje, a kwota graniczna wynosi 3/5 pensji netto, tj. po odliczeniu składek społecznych, zdrowotnej, zaliczki na PIT oraz ewentualnej wpłaty na PPK uczestnika programu.

Inne niż ustawowe

Z zasiłków pracodawca może także dokonywać potrąceń innych niż wymienione w art. 139 ustawy emerytalnej. Są to tzw. potrącenia dobrowolne bez tytułu wykonawczego, np. pożyczka udzielona pracownikowi ze środków własnych, z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z kasy zapomogowo-pożyczkowej, składka ubezpieczenia na życie, nadpłata nienależnego wynagrodzenia. Jednak na dokonanie takiego potrącenia pracodawca powinien mieć pisemną zgodę pracownika. W treści tej zgody pracownik powinien wskazać, jaką kwotę z zasiłku pracodawca może pobrać. W przypadku potrąceń dobrowolnych z zasiłku nie stosuje się bowiem ani kwot granicznych, ani wolnych. Ustawa emerytalna wyznacza je tylko dla należności wymienionych w art. 139 ustawy emerytalnej. ©℗