Jakie świadczenie może otrzymać ubezpieczony, który zachorował niedługo po powrocie ze świadczenia rehabilitacyjnego. W jakich przypadkach przedsiębiorca powracający z zasiłku macierzyńskiego nie będzie miał prawa do małego ZUS plus. Dlaczego prowadzący działalność nie powinien zgłaszać się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeśli jeszcze nie uregulował zaległości składkowych.

Jesteśmy płatnikiem zasiłków. Nasz pracownik pobierał świadczenie rehabilitacyjne do końca października. Od 14 listopada stał się ponownie niezdolny do pracy, ale na inną chorobę. Czy i jakie świadczenia naliczamy pracownikowi?
W opisywanej sytuacji płatnik nie powinien naliczać pracownikowi żadnych świadczeń. Wynika to z obecnego brzmienia ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 (np. kwarantanny) ‒ nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży ‒ nie dłużej niż przez 270 dni. Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego ubezpieczony może wystąpić o świadczenie rehabilitacyjne. Zgodnie zaś z art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej świadczenie to przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Orzeka o tym lekarz orzecznik ZUS, na podstawie tego orzeczenia ZUS wydaje decyzję o przyznaniu świadczenia.
W opisywanej sytuacji kluczowe znaczenie będzie miał jednak zmodyfikowany w ubiegłym roku art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Jeśli ubezpieczony pobierał świadczenie rehabilitacyjne, a następnie zachorował ponownie, to należy przede wszystkim zbadać, ile dni minęło od końca okresu, za który pobierał świadczenie, do początku nowej niezdolności. Jeśli powyżej 60 dni – płatnik zasiłków powinien otworzyć nowy okres zasiłkowy. Jeśli zaś, tak jak w opisywanej sytuacji, było to 60 lub mniej dni, to płatnik nie powinien wypłacać zasiłku. Nie ma przy tym znaczenia, czy niezdolność jest spowodowana tą samą, czy inną chorobą. Ubezpieczony może wystąpić do ZUS o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, o ile jeszcze nie wykorzystał maksymalnego 12-miesięcznego okresu jego możliwego pobierania. Jeśli wykorzystał – w grę może wchodzić jedynie renta z tytułu niezdolności do pracy. W tym przypadku trzeba jednak pamiętać, że ZUS będzie badał niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Podstawa prawna
• art. 8‒9 i art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732)
• art. 12 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1504)
Pobieram zasiłek macierzyński, a moja działalność gospodarcza jest zawieszona od początku stycznia tego roku. Od stycznia 2023 r. chciałabym działalność wznowić. Czy będę miała prawo do małego ZUS plus? Korzystałam z tej ulgi w 2021 r. Mój przychód z 2021 r. mieścił się w limicie.
Nie, w opisywanym przypadku przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać z małego ZUS plus. Przypomnijmy, że jest to ulga składkowa uregulowana w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z nim może z niej skorzystać osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej), której roczny przychód z tej działalności uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 zł. Ulga ta polega na tym, że przedsiębiorca może zadeklarować podstawę wymiaru składek uzależnioną od średniego dochodu uzyskiwanego w poprzednim roku. Podstawa wymiaru nie może przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
Nieprzekroczenie limitu przychodu nie jest jednak jedynym warunkiem, który trzeba spełnić, aby móc skorzystać z małego ZUS plus. Aby bowiem móc opłacać niższe składki w jej ramach, nie mogą mieć miejsca okoliczności określone w art. 18c ust. 11 ustawy systemowej. Zgodnie z nim z ulgi nie mogą skorzystać osoby:
  • do których w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o podatku od towarów i usług;
  • które spełniają warunki określone w art. 18a ustawy systemowej, tj. spełniają warunki do opłacania preferencyjnych składek w wysokości 30 proc. minimalnego wynagrodzenia;
  • które w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
  • które w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2‒5 ustawy systemowej (a więc np. wspólnicy spółek jawnych);
  • które wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności;
  • które korzystały z małego ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej; do limitu tego wlicza się jako pełny miesiąc każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.
Jak widać, jednym z dodatkowych warunków korzystania z ulgi jest prowadzenie działalności w poprzednim roku przez 60 dni. W opisywanej sytuacji działalność przedsiębiorcy będzie zawieszona przez cały 2022 r., co oznacza, że warunek ten nie będzie spełniony. Nie ma przy tym znaczenia, że pobierano w tym czasie zasiłek macierzyński. Przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać z małego ZUS plus.
Trzeba jednak zaznaczyć, że osoby prowadzące działalność nie są zobowiązane do zawieszania działalności gospodarczej na czas pobierania zasiłku. Jednoczesne prowadzenie działalności i pobieranie zasiłku będzie jednak oznaczało konieczność opłacania składki zdrowotnej (składki na ubezpieczenie społeczne będą dobrowolne). Pewnym rozwiązaniem jest zatem prowadzenie działalności jedynie przez 60 dni w danym roku. Należy jednak pamiętać, że w takich przypadkach limit przychodu (120 000 zł na cały rok) oblicza się proporcjonalnie do okresu prowadzania działalności w danym roku. Zgodnie z art. 18c ust. 7 ustawy systemowej roczny limit przychodu w przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc kwotę 120 000 zł przez liczbę dni w poprzednim roku (365/366) i mnożąc przez liczbę dni, przez które działalność była prowadzona. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. W opisywanym przypadku przedsiębiorca nie zdąży jednak wznowić działalności w roku 2022 r., aby móc wykazać prowadzenie jej przez co najmniej 60 dni.
Podstawa prawna
• art. 18a i art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185)
Prowadzę działalność gospodarczą. Nie opłacam składki chorobo wej, ale zamierzam zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego, bo za kilka miesięcy czeka mnie operacja i chciałbym otrzymać zasiłek. Problem w tym, że mam zaległości składkowe. Prawdopodobnie nie uda mi się ich spłacić w ciągu tych miesięcy. Czy mimo to mogę zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego?
Nie jest to przeszkodą w zgłoszeniu się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ale mimo dokonania takiego zgłoszenia przedsiębiorca nie otrzyma zasiłku chorobowego, chyba że zadłużenie uda mu się jednak spłacić.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym następuje od dnia wskazanego odpowiednio w zgłoszeniu, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS. Ubezpieczenia te ustają:
  • od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS;
  • od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
Przypomnijmy, że do końca 2021 r. dobrowolne ubezpieczenie ustawało z początkiem miesiąca, za który składki nie zostały opłacone w pełni albo opłacone po terminie. Od początku tego roku brak wpłaty lub opóźnienie nie ma już takiego skutku. Ubezpieczenie chorobowe nadal trwa, a składka jest naliczana. Przepisy nie przewidują zakazu zgłaszania się do dobrowolnego ubezpieczenia przedsiębiorcom, którzy mają już zadłużenie składkowe. Przedsiębiorcy muszą jednak pamiętać o art. 2a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z nim świadczenia chorobowe (np. zasiłek chorobowy) nie przysługują:
  • osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
  • osobom współpracującym z korzystającymi z ulgi na start,
  • duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia,
‒ w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia do czasu spłaty całości zadłużenia.
Prawo do świadczeń przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.
Zatem przedsiębiorca, który mimo posiadanego zadłużenia zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, zasiłku nie otrzyma, chyba że zadłużenie spłaci. Co więcej, zgłoszenie spowoduje, że suma należnych co miesiąc składek będzie wyższa, bo powiększy się o składkę na ubezpieczenie chorobowe. Dopóki przedsiębiorca się z niego nie wyrejestruje, dopóty będzie ona naliczana. Dlatego jeśli przedsiębiorca przewiduje, że nie uda mu się spłacić zadłużenia w najbliższym czasie (będzie miał na to sześć miesięcy od początku niezdolności do pracy), to powinien raz jeszcze rozważyć dokonanie tego zgłoszenia.
Zakładając jednak, że przedsiębiorcy uda się spłacić zadłużenie, trzeba pamiętać o jeszcze jednej zasadzie wynikającej z ustawy zasiłkowej. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego ‒ jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. Prowadzący działalność gospodarczą musi zatem zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego na minimum 90 dni przed planowaną operacją, aby móc ewentualnie pobrać zasiłek chorobowy za cały okres. ©℗
Podstawa prawna
• art. 2a i 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732)
• art. 18a i 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185)
Zapraszamy do zadawania pytań
uis@gazetaprawna.pl