Zasiłek macierzyński często jest mylony z urlopem macierzyńskim. Wyjaśniamy na czym polega różnica oraz kto i kiedy może się o nie starać.

Zasiłek macierzyński - co to jest?

Zasiłek macierzyński jest to świadczenie pieniężne, które jest wypłacane przez ZUS. Przysługuje on nie tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę, ale wszystkim podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego mają więc matki:

  • dobrowolnie opłacające składkę chorobową
  • zatrudnione na umowę zlecenie, które wyraziły chęć podlegania ubezpieczeniu chorobowemu
  • prowadzące własną działalność gospodarczą.
Ubezpieczeniu chorobowemu na zasadzie dobrowolności, ale tylko wówczas gdy te osoby są objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlegają:
  • osoby wykonujące pracę nakładczą,
  • osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,
  • osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,
  • osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
  • osoby sprawujące opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej (dotyczące niań),
  • duchowni.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje przy umowie o dzieło.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego jest wyliczana na podstawie przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia pracownika wypłaconego za okres ostatniego roku, przypadającego przed przejściem pracownika na urlop macierzyński (i rodzicielski). Jeśli czas pracy był krótszy, wysokość zasiłku jest wyliczana w oparciu o cały okres zatrudnienia.

Zasiłek macierzyński, w zależności od terminu złożenia wniosku, może wynosić:

  • 100 proc. podstawy wymiaru - w przypadku braku wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego; 100 proc. zasiłek macierzyński obowiązuje wówczas przez cały okres trwania podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
  • 80 proc. podstawy wymiaru - jeżeli pracownica w terminie 14 dni po porodzie wystąpi z wnioskiem o skorzystanie z pełnego wymiaru przysługujących jej urlopów z tytułu macierzyństwa, czyli bezpośrednio po urlopie macierzyńskim wykorzysta dodatkowy urlop macierzyński, a następnie zaraz po nim urlop rodzicielski; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 80 proc. podstawy wymiaru przez wszystkie rodzaje urlopów;
  • 60 proc. podstawy wymiaru - gdy wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego zostanie złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 100 proc. podstawy wymiaru przez podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński, a 60 proc. przez urlop rodzicielski;

Zasiłek macierzyński przysługuje także ojcu. Jest on wypłacany przez okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także okres urlopu rodzicielskiego pod warunkiem jednak, że to on, a nie matka dziecka korzysta z urlopu.

Zasiłek macierzyński jest wypłacany za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Urlop macierzyński - co to jest?

Urlop macierzyński to natomiast przerwa w pracy związana z urodzeniem dziecka.

Urlop macierzyński przysługuje przede wszystkim kobiecie zatrudnionej na etacie, która:

  • urodziła dziecko;
  • adoptowała lub przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do 7. roku życia - w szczególnych sytuacjach do 10. roku życia.

Ile trwa urlop macierzyński? Urlop macierzyński przysługuje w wymiarze:

  • 20 tygodni - gdy jedno dziecko urodzi się lub zostanie przysposobione,
  • 31 tygodni - gdy dwoje dzieci urodzi się lub zostanie przysposobione,
  • 33 tygodni - gdy troje dzieci urodzi się lub zostanie przysposobione,
  • 35 tygodni - gdy czworo dzieci urodzi się lub zostanie przysposobione,
  • 37 tygodni - gdy pięcioro i więcej dzieci urodzi się lub zostanie przysposobione.

Całkowity wymiar urlopu macierzyńskiego przysługuje kobietom, które są zatrudnione zarówno na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony jak i na czas określony.

Jeśli kobieta jest zatrudniona na czas określony określony może wykorzystać pełen wymiar urlopu, o ile przypada on całkowicie w czasie trwania umowy.

Jeżeli umowa jest zawarta na okres krótszy niż przysługujący urlop macierzyński i miałaby ulec rozwiązaniu już w trakcie korzystania z urlopu, to matce i tak przysługuje zasiłek macierzyński w pełnym wymiarze.

Jeżeli umowa uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, z mocy prawa jest przedłużana do dnia porodu i kobiecie również przysługuje zasiłek do końca urlopu (jednak bez prawa do samego urlopu).

Urlop macierzyński można wykorzystać także częściowo przed przewidywaną datą porodu – co najmniej 2 tygodnie przed terminem i w sumie nie więcej niż 6 tygodni samego urlopu macierzyńskiego. Wtedy po porodzie przysługuje reszta urlopu niewykorzystanego przed porodem.

Matka musi po porodzie obowiązkowo wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jeśli po tym czasie nie zdecyduje się już dalej korzystać z urlopu (w całości lub części), zatrudniony ojciec dziecka może wykorzystać 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka. Jest to tzw. urlop tacierzyński. Ojciec ma prawo do urlopu macierzyńskiego także wtedy, gdy matka jest w szpitalu, jeśli wcześniej wykorzystała co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. Także w razie śmierci matki w trakcie urlopu macierzyńskiego, ojcu przysługuje prawo do niewykorzystanej części urlopu. Oddzielnie ojcu przysługuje także urlop ojcowski.