Dla przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej przepisy przewidują ulgi składkowe. Przysługują one także tym osobom, które na minimum pięć lat zawiesiły prowadzenie firmy. Po tym okresie karencji mają prawo do ulg jak nowo rozpoczynający działalność. W okresie zawieszenia działalność nie może być prowadzona, chociaż przepisy dopuszczają kilka wyjątkowych czynności, które przedsiębiorca może w tym czasie wykonywać. Mimo że dotyczą one firmy, mogą być wykonywane bez ryzyka, że ZUS uzna, że działalność została wznowiona i należy opłacać składki, bo doszło do przerwania wymaganej pięcioletniej karencji. Jedną z takich czynności jest zbycie środków trwałych firmy, co ZUS potwierdził w interpretacji indywidualnej z 27 września 2022 r., sygn. WPI/200000/43/1010/2022.

Nie na rzecz pracodawcy

Przedsiębiorca zwracający się o wydanie tej interpretacji poinformował we wniosku, że od września 2017 r. działalność była zawieszona. Podczas trwania zawieszenia przedsiębiorca sprzedał środek trwały i zamierza po 61 miesiącach, tj. od października 2022 r., uruchomić ponownie swoją działalność. Zdaniem wnioskodawcy mimo dokonania sprzedaży środka ma prawo skorzystać z ulgi na start, a po niej ze składek preferencyjnych.
Ulga na start została określona w art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców. Pozwala ona osobie, która podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia, nie opłacać składek na ubezpieczenie społeczne przez początkowy okres sześciu miesięcy. Warunkiem jest to, aby przedsiębiorca nie wykonywał tej działalności na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres tej działalności. Korzystając z ulgi na start, przedsiębiorca opłaca jedynie składkę zdrowotną. Oznacza to, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym i nie ma prawa do świadczeń z tego tytułu. W każdej chwili może jednak z ulgi na start zrezygnować i zacząć płacić ZUS.
Po rezygnacji z ulgi na start albo jej wykorzystaniu w pełni przedsiębiorca może rozpocząć korzystanie z tzw. preferencyjnych składek określonych w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z ust. 1 tego artykułu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przedsiębiorców w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej (lub zakończenia korzystania z ulgi na start) stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Również w tym przypadku przepisy przewidują wyjątki od możliwości korzystania z takiej ulgi. Zgodnie z art. 18a ust. 2 ustawy systemowej nie ma ona zastosowania do osób, które:
  • prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
  • wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres tej działalności.
Po upływie 24 miesięcy przedsiębiorca jest zobowiązany rozpocząć opłacanie składek na zasadach ogólnych, a więc obliczonych od podstawy nie niższej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przedsiębiorca spełnił warunki do skorzystania z kolejnej ulgi, tj. małego ZUS Plus, określonego w art. 18c ust. 1 ustawy systemowej. Przypomnijmy, że przysługuje ona przedsiębiorcy, który osiągnął przychód nie wyższy niż 120 000 zł, co pozwala przez następny rok kalendarzowy na opłacanie składek uzależnionych od osiąganego dochodu.
Za jaki okres ZUS przyzna wstecznie świadczenie, gdy wcześniej sam popełnił błąd przy wyliczaniu jego wysokości? [PORADNIA UBEZPIECZENIOWA]
Za jaki okres ZUS przyzna wstecznie świadczenie, gdy wcześniej sam popełnił błąd przy wyliczaniu jego wysokości? [PORADNIA UBEZPIECZENIOWA]

Zobacz również
wAŻNE Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przedsiębiorców w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej (lub zakończenia korzystania z ulgi na start) stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Tylko domniemanie

Jak widać, przepisy pozwalają na korzystanie przez pierwsze dwa i pół roku prowadzenia działalności z różnych ulg. Wymagają jednak, aby między okresami korzystania z ulgi na start i preferencyjnych składek było przynajmniej 60 miesięcy przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej – w grę wchodzi zarówno zawieszenie działalności, jak i zaprzestanie jej prowadzenia.
Powstaje jednak pytanie, jakie czynności są dozwolone podczas zawieszenia, aby nadal móc uznać, że 60-miesięczna przerwa uprawnia do ponownego skorzystania z ulgi. Trzeba tutaj przypomnieć ugruntowaną w orzecznictwie zasadę, że wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, w tym również wpis o zawieszeniu, prowadzi jedynie do domniemania, które może być obalone. Innymi słowy, mimo że z CEIDG wynika, że działalność jest zawieszona, to nie oznacza, że ZUS nie może stwierdzić inaczej na podstawie stwierdzonych okoliczności. Nie może tego jednak zrobić w próżni, ale na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców, które regulują zasady zawieszenia działalności gospodarczej.
Zgodnie z prawem przedsiębiorców zawiesić działalność może przedsiębiorca niezatrudniający pracowników. Z uprawnienia tego może skorzystać również przedsiębiorca zatrudniający wyłącznie pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie wychowawczym lub urlopie rodzicielskim niełączących korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej oraz poza tą spółką może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej w jednej z tych form.
Działalność może być zawieszona na czas nieokreślony albo określony, nie krótszy jednak niż 30 dni. Jeżeli okres zawieszenia obejmuje wyłącznie pełny luty danego roku kalendarzowego, za minimalny okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przyjmuje się liczbę dni lutego przypadającą w danym roku kalendarzowym. W tym wyjątkowym przypadku działalność może być zawieszona na 28 albo 29 dni.
Jak zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 25 maja 2017 r., sygn. akt III SA/Po 150/17, zawieszenie działalności gospodarczej to nadal formalne istnienie przedsiębiorstwa, czyli wypełnianie obowiązków związanych np. z postępowaniami sądowymi, podatkowymi i administracyjnymi, związanymi z działalnością gospodarczą, a także poddanie się kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą.
W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Prawo przedsiębiorców dopuszcza jednak pewne wyjątki. W tym czasie przedsiębiorca m.in.:
  • może przyjmować należności i jest obowiązany regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
  • ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
  • wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa;
  • może osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Przedsiębiorca może zatem wykonywać pewne określone czynności związane ze swoją firmą. Nie spowoduje to, że ZUS uzna, iż doszło do przerwania zawieszenia działalności.

Nabycie wykluczone

ZUS w opisywanej interpretacji zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 25 ust. 2 pkt 3 prawa przedsiębiorców w okresie zawieszenia działalności przedsiębiorcy mogą zbywać własne środki trwałe i wyposażenie. Zatem dochód uzyskany ze sprzedaży środków trwałych i wyposażenia w czasie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie będzie stanowił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Co trzeba jednak podkreślić, dozwolone jest jedynie zbycie takich środków, a nie na ich nabycie. Należy również pamiętać, że zawieszenie działalności nie pozwala na sprzedaż towarów handlowych. Taka sprzedaż oznaczałaby bowiem, że przedsiębiorca wznowił działalność, a więc w konsekwencji musiałby rozpocząć ponowne opłacanie składek, prowadziłoby to także do przerwania pięcioletniej karencji na ulgi składkowe.
ZUS w rozpatrywanej sytuacji uznał zatem, że przedsiębiorca po upływie 60 miesięcy od zawieszenia działalności gospodarczej (tj. w październiku 2022 r.) i podjęciu jej na nowo będzie miał prawo do nieopłacenia składek na ubezpieczenia społeczne przez okres sześciu miesięcy od dnia jej ponownego podjęcia. ZUS stwierdził bowiem, że nie wystąpią przesłanki negatywne do zaistnienia ulgi w postaci podjęcia działalności gospodarczej w okresie krótszym niż 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy.
Wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, w tym również wpis o zawieszeniu, prowadzi jedynie do domniemania, które może być obalone. Jeśli ZUS ustali, że działalność jest mimo wszystko wykonywana, to stwierdzi, że przedsiębiorca podlega w tym czasie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu i nakaże zapłatę zaległych składek.
Podstawa prawna
•art. 18a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1570)